Indunisia

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
(Diugahakan matan Indonésia)
Republik Indonesia

Bendera Indonesia
Bendera
{{{coat_alt}}}
Lambang Negara
Wilayah yang dikendalikan Indonesia berwarna hijau
Wilayah yang dikendalikan Indonesia berwarna hijau
Andakan Indonesia
Indung banua
Jakarta
6°10′S 106°49′E / 6.167°LS 106.817°BT / -6.167; 106.817
Basa rasmiBasa Indunisia
Basa daerah
Labih matan 700 bahasa[3]
Kelompok etnik
Kurang labih 1.340 suku bangsa[4][5]
Agama
DemonimBangsa Indunisia
PemerintahanNagara kesatuan basistim republik presidensial
• Presiden
Joko Widodo
Ma'ruf Amin
• Katua MPR
Bambang Soesatyo
• Katua DPR
Puan Maharani
• Katua DPD
La Nyalla Mattalitti
Muhammad Syarifuddin
LegislatifMajelis Permusyawaratan Rakyat (MPR)
Dewan Perwakilan Daerah (DPD)
Dewan Perwakilan Rakyat (DPR)
Pembentukan
abad ka-2 M
abad ke-13 M
20 Maret 1602
1 Januari 1800
9 Maret 1942
17 Agustus 1945
27 Desember 1949
• Federasi dibubarakan
17 Agustus 1950
• Paristiwa Supersemar
11 Maret 1966
• Orde Baru
12 Maret 1967
• Reformasi
21 Mei 1998
Luas
 - Total
Citakan:Convinfobox/pri2 (ka-14)
 - Perairan (%)
4,85
Population
 - Perkiraan 2018
Increase neutral 267.670.543[9][10]
 - Sensus Penduduk 2020
Increase neutral 270.203.917[11] (ka-4)
Citakan:Convinfobox/pri2 (ka-88)
PDB (KKB)2020
 - Total
$3.328 triliun[12] (ka-7)
$12.345[12] (ka-95)
PDB (nominal)2020
 - Total
$1.089 triliun[12] (ka-15)
$4.038[12] (ke-108)
Gini (2019) 38.2[13]
sedang
IPM (2019)Increase 0.718[14]
tinggi · ke-107
Mata uangRupiah (Rp)
(IDR)
Zona waktubaragam
(UTC+7 sampai +9)
Format tanggalDD/MM/YYYY
Lajur kemudikiwa
Kode telepon+62
Kode ISO 3166[[ISO 3166-2:Citakan:ISO 3166 code|Citakan:ISO 3166 code]]
Ranah Internet.id

Indunisia, disambat jua lawan Negara Kesatuan Republik Indonesia (NKRI, paucapan basa Indunisia: [nəˈɡara kəsaˈt̪ua̯n reˈpublɪk in.ˈdo.nɛ.sja]); atawa sahibar Ripublik Indunisia (RI) adalah nagara di Asia Tunggara nang dilalui garis khatulistiwa wan baandak di antara daratan banua Asia wan Australia, wan antara Lalautan Pasipik wan Lalautan Hindia. Indunisia adalah nagara kapulauan pangganalnya di dunia nang tadiri matan 17.504 pulau. Ngaran lain nang rancak dipakai adalah Nusantara.[15] Lawan garumbung mancapai 270.203.917 jiwa wayah tahun 2020,[16] Indunisia jadi nagara bapanggana pangganalnya kaampat di dunia wan nagara bapanggana Muslim pangganalnya di dunia, lawan panganut labih matan 230 juta ikung.[17][18]

Bantuk nagara Indunisia adalah nagara kasatuan wan bantuk pamarintahan Indunisia adalah ripublik, lawan Dewan Perwakilan Rakyat, Dewan Perwakilan Daerah, wan Parisidin nang dipilih sacara langsung.

Indung banua nagara Indunisia adalah Jakarta. Indunisia bawatasan darat lawan Malaysia di Pulau Kalimantan wan Pulau Sebatik, lawan Papua Nugini di Pulau Papua wan Timor Leste di Pulau Timor. Nagara jiran lainnya adalah Singapura, Pilipina, Australia, wan wilayah pasatuan Kapulauan Andaman wan Nikobar di India.

Sajarah Indunisia banyak diujaki ulih bangsa lainnya. Kapulauan Indunisia jadi wilayah padagangan panting matan abat ka-7, yaitu matan badirinya Kadatuan Sriwijaya, sabuah kamaharajaan Hindu-Buddha nang bapusat di Palembang. Karajaan Sriwijaya ngini manjalin hubungan agama wan padagangan lawan Tiongkok wan India, lawan jua bangsa Arab. Karajaan-karajaan baagama Hindu wan/atawa Buddha mula tumbuh wayah panambaian abat ka-4 sampai abat ka-13 Masihi, diumpati bubuhan padagang wan ulama matan jazirah Arab nang mambawa agama Islam kikira abat ka-8 sampai abat ka-16, wan kadatangan bangsa Irupa wayah warih abat ka-15 mang saling batampur gasan maajaki padagangan rarampah Maluku sawayah era pakujukan samudra. Imbah ada di bawah panjajahan Walanda salawas parak 3 abat, Indunisia nang wayah ngitu bangaran Hindia Walanda manyarihakan kamardikaannya di warih Parang Dunia II, wayah tanggal 17 Agustus 1945. Imbahnya, Indunisia dapat bamamacam tantangan wan pamasalahan barat, mula matan rancaknya tajadi bancana alam, praktik korupsi, konflik susial, garakan siparatisma, runtutan dimukratisasi, wan pariuda pambangunan, paubahan wan pakambangan susial-ikunumi-pulitik, wan pamudirinan nang lakas.

Matan Sabang di hujung Aceh sampai Merauke di tanah Papua, Induniia tadiri matan bamamacam suku bangsa, basa, wan agama. Badasarakan rumpun bangsa (ras), Indunisia tadiri atas bangsa asli pribumi, yaitu Mongoloid Salatan/Austronesia wan Melanesia di mana bangsa Austronesia nang pangganalnya jumlahnya wan tabanyak mangganai Indunisia palihan barat. Sacara tarinci, suku bangsa Jawa adalah suku bangsa pangganalnya lawan garumbung mancapai 41,7% matan sabarataan panggana Indunisia.[19] Sambuyan nasiunal Indunisia, "Bhinneka tunggal ika" ("Babida-bida tagal tatap satu"), bamakna kabaragaman susial-budaya nang mambantuk satu kasatuan/nagara. Suwalih baisi garumbung panggana nang racap wan wilayah nang luas, Indunisia baisi wilayah alam nang mandukung tingkat kabamacaman hayati pangganalnya kadua di dunia.

Indunisia marupakan angguta matan PBB wan satu-satunya angguta nang suah kaluar matan PBB, yaitu wayah tanggal 7 Januari 1965, wan bagabung baasa wayah tanggal 28 Siptimbir 1966. Indunisia tatap disarihakan jadi angguta nang ka-60, kaanggutaan nang sama matan bagabungnya Indunisia wayah tanggal 28 Siptimbir 1950. Suwalih PBB, Indunisia jadi nagara angguta jua matan pahimpunan ASEAN, KAA, APEC, OKI, G-20, wan satumat lagi cagar jadi angguta OECD.

Etimologi[babak | babak asal-mulanya]

Kata "Indonésia" ba'asal tumat kata dalam basa Latin yaitu Indus nang ba'arti "Hindia" dan kata dalam basa Yunani nesos nang ba'arti "pulau".[20] Jadi, kata Indonésia ba'arti wilayah Hindia kapulauan, atawa kapulauan nang ba'ada di Hindia, nang manunjukakan bahua ngaran naini tabantuk jauh sabalum Indonésia manjadi nagara badaulat.[21] Di tahun 1850, George Earl, sa'ikung etnolog bakabangsaan Inggeris, awalnya ma'usulakan istilah Indunesia wan Malayunesia gasan panduduk "Kapulauan Hindia atawa Kapulauan Malayu".[22] Murid ulih Earl, James Richardson Logan, mangguna'akan kata Indunisia sabagai sinonim matan Kapulauan India.[23] Tagal ha, panulisan akademik Walanda di media Hindia Walanda kada mangguna'akan kata Indunisia, tapi istilah Kapulauan Malayu (Maleische Archipel); Hindia Timur Walanda (Nederlandsch Oost Indië), atawa Hindia (Indië); Timur (de Oost); dan bahkan Insulinde (istilah ini diparkanalkan tahun 1860 dalam novel Max Havelaar (1859), ditulis ulih Multatuli, mengenai kritik lawan kolonialisme Walanda).[15]

Tumatan tahun 1900, ngaran Indonésia manjadi labih umum di lingkungan akademik di luar Walanda, dan golongan nasionalis Indonésia mangguna'akannya gasan éksprési politik.[15] Adolf Bastian tumatan di Universitas Berlin mamasyarakatakan ngaran naini liwat buku Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels, 1884–1894. Palajar Indunisia panambaian nang mangguna'akannya ialah Suwardi Suryaningrat (Ki Hajar Dewantara), yaitu sawayah sidin mandirikan kantur barita di Walanda nang bangaran Indonesisch Pers Bureau di tahun 1913.[21]

Sajarah[babak | babak asal-mulanya]

Paninggalan posil-posil Homo erectus, nang ulih antropolog digalari jua "Manusia Jawa", mancungulakan sangkaan bahua kapulauan Indunisia sudah bamula bapanghuni di antara dua juta sampai 500.000 tahun nang lalu.[24] Bangsa Austronésia, nang mambantuk mayoritas panduduk di wayah ngini, bamigrasi ka Asia Tunggara tumatan di Taiwan. Bubuhannya bangsul di pintangan 2000 SM, wan manyababakan bangsa Melanésia nang sudah ada tadahulu di sana tagasak ka wilayah-wilayah nang jauh di timur kapulauan.[25] Kondisi tampat nang idéal gasan pahuma'an, dan panguasaan atas cara batanam banih paling kada tumatan abad ka-8 SM,[26] manyababkan banyak kampung, kuta, wan karajaan-karajaan tumbuh sacara baik di abad panambaian masihi. Salain itu, Indonésia nang ba'andak di jalur pardagangan laut antarbangsa wan antar pulau, sudah manjadi jalur palayaran antara India dan Cina salawas babarapa abad.[27] Sajarah Indunisia selanjutnya ma'alami banyak banar pangaruh matan kagiatan pardagangan nangitu tadi.[28]

Tumatan abad ka-1 kapal dagang Indunisia sudah balayar jauh, bahkan sampai ka Aprika. Sabuting palih matan rélief kapal di candi Borobudur, k. 800 M.

Di bawah pangaruh agama Hindu dan Buddha, babarapa kerajaan tabantuk di pulau Kalimantan, Sumatra, dan Jawa tumatan abad ka-4 sahingga abad ka-14. Kutai, merupakan karajaan panuwastu di Nusantara nang badiri di abad ka-4 di pahuluan sungay Mahakam, Kalimantan Timur. Di wilayah barat pulau Jawa, pada abad ka-4 sahingga abad ka-7 M badiri karajaan Tarumanagara. Pamarintahan Tarumanagara ditarusakan ulih Karajaan Sunda tumatan tahun 669 M sampai 1579 M. Di abad ka-7 cungul karajaan Malayu nang bapusat di Jambi, Sumatra. Sriwijaya ma'alahakan Malayu dan cungul sabagai karajaan maritim nang paling harat di Nusantara. Wilayah kakuasaannya meliputi Sumatra, Jawa, samananjung Malaya, salajur bakamit (mangontrol) pardagangan di Salat Malaka, Salat Sunda, dan Laut Cina Salatan.[29] Di bawah pangaruh Sariwijaya, antara abad ka-8 dan ka-10 wangsa Syailendra dan Sanjaya bahasil mangambangakan karajaan-karajaan babasis agrikultur di Jawa, lawan paninggalan basajarahnya pariannya candi Borobudur dan candi Prambanan. Di pa'uncitan abad ka-13, Majapahit badiri di bagian timur pulau Jawa. Di bawah pimpinan mahapatih Gajah Mada, kakuasaannya baluas sampai parak sama wilayah Indonésia damini; wan rancak disambat "Jaman Kaamasan" dalam sajarah Indonésia.[30]

Kadatangan padagang-padagang Arap dan Pérsia liwat Gujarat, India, limbah nitu mambawa agama Islam. Selain itu palaut-palaut Cina nang dipimpin ulih Laksamana Cheng Ho (Zheng He) nang ba'agama Islam, suah jua manyinggahi wilayah ini di tatambayan abad ka-15.[31] Bubuhan padagang-padagang naini gin manyabakakan agama Islam di babarapa wilayah Nusantara. Samudera Pasai nang badiri di tahun 1267, merupakan karajaan Islam panambayan di Indonésia.

Sawayah urang-urang Irupa bangsul di tatambayan abad ka-16, bubuhannya mahaba babarapa karajaan nang gampang haja bubuhannya kuasai gasan mandominasi pardagangan rarampahan. Portugis tatambayan balabuh di dua bandar Karajaan Sunda yaitu Banten dan Sunda Kelapa, tagal kawa diundurakan dan bagarak ke ampah timur wan manguasai Maluku. Di abad ka-17, Walanda cungul sabagai nang panguatnya di antara nagara-nagara Irupa lainnya, ma'alahakan Baritania Raya dan Portugal (kacawali gasan koloni bubuhannya, Timor Portugis). Di wayah nitu pang agama Kerestén masuk ka Indonésia sabagai salah satu misi imperialisma lawas nang dipinandui sabagai 3G, yaitu Gold, Glory, and Gospel.[32] Walanda manguasai Indunisia sabagai koloni sahingga Perang Dunia II, tatambayannya liwat VOC, dan limbah nitu langsung ulih pamarintah Walanda tumatan tatambayan abad ka-19.

Johannes van den Bosch, pencetus Cultuurstelsel

Di bawah sistem Cultuurstelsel (Sistem Pananaman) di abad ka-19, parkabunan ganal wan pananaman paksa dilaksanakan di Jawa, akhirnya mahasilakan kauntungan gasan Walanda nang kada kawa kulihi VOC. Di wayah pamarintahan kolonial nang labih bibas limbah 1870, sistem naini dihapus. Limbah 1901 pihak Belanda maminanduakan Kabijakan Ba'étika,[33] nang tamasuk réformasi politik nang tabatas dan investasi nang labih ganal di Hindia-Walanda.

Di wayah Perang Dunia II, sawaktu Walanda dijajah ulih Jérman, Japang manguasai Indonésia. Imbah mandapatakan Indonésia di tahun 1942, Japang malihat bahua bubuhan pajuang Indonésia marupakan kawal pardagangan nang kooperatif dan basadia mangarahakan parajurit lamun diparluakan. Soekarno, Mohammad Hatta, KH. Mas Mansur, wan Ki Hajar Dewantara dibari'i pangharagaan ulih Kaisar Japang di tahun 1943.

Di Marat 1945 Japang mambantuk sabuah komite gasan kamardikaan Indonésia. Tuntung perang Pasipik di tahun 1945, di bawah tikinan organisasi pamuda, Soekarno-Hatta mamproklamasiakan kamardikaan Indunisia di tanggal 17 Agustus 1945. Limbah kamardikaan, talu pandiri bangsa yakni Soekarno, Mohammad Hatta, dan Sutan Sjahrir masing-masing manjabat sabagai parisidin, wakil parisidin, dan pardana manteri. Dalam usaha handak manguasai pulang Indonésia, Walanda mangirimakan pasukannya.

Usaha-usaha badarah gasan mamajahi pagarakan kamardikaan naini kaina dipinandui ulih urang Walanda sabagai 'aksi kapulisian' (Politionele Actie), atawa dikenal ulih urang Indunisia sabagai Agresi malitir.[34] Walanda kayaannya hakunai manarima hak Indonésia handak mardika di 27 Desember 1949 sabagai nagara féderal nang disambat Ripublik Indonésia Sarikat limbah ma'ulihi gasakan nang gancang matan bubuhan antarbangsa, ta'utama Amirika Sarikat. Mosi Integral Natsir wayah tanggal 17 Agustus 1950, manyaru babuliknya nagara kasatuan Ripublik Indonésia wan marakai Ripublik Indonésia Sarikat. Ba'asa pulang Soekarno manjadi parisidin lawan Mohammad Hatta sabagai wakil parisidin wan Mohammad Natsir sabagai pardana mantri.

Di tahun 1950-an dan 1960-an, pamarintahan Soekarno bamula ma'umpati salajuran mahuluakan garakan non-blok di tatambayannya, limbah nitu manjadi labih taparak lawan blok sosialis, umpamanya Ripublik Rakyat Cina dan Yugoslavia. Tahun 1960-an manjadi saksi tajadinya konfrontasi malitir kapada nagara jiran, Malaysia ("Konfrontasi"),[35] dan kahadapuasan kapada kangalihan ekonomi nang sasain baganal. Kaya'annya di tahun 1965 maladum kajadian G30S nang manyababakan kamatian 6 urang jenderal dan sajumbelah parwira manangah nang lainnya. Cungul kanahapan wastur nang manyambat dirinya Orde Puga nang sigra mandawa Partai Komunis Indonésia sabagai utak di balakang kajadian ngini wan bamaksud mahumbalingakan pamarintahan nang sarih lawan jua manyilih ideologi nasional manjadi badasarkan paham sosialis-komunis. Dawa'an naini salajurai dijadi'akan alasan gasan manyilih pamarintahan lawas di bawah Paresiden Soekarno.


Sukarno, Paresiden panambayan Indunisia

Jénderal Soeharto manjadi parisidin di tahun 1967 ba'alasan gasan ma'amanakan nagara matan ancaman komunisme. Pahadangan nitu kondisi pisik Soekarno saurang sagin balamah. Limbahnya Soeharto bakuasa, ratusan ribu warga Indonésia nang dicurigai ta'umpat pihak komunis dibunuh, pahadangan nitu masih banyak ai jua warga Indonésia nang parahatan bagana di luar nagara, kada wani bulik ka tanah banyu, wan kawarihannya dipacul kawarganagaraannya. Talung puluh dua tahun wayah kakuasaan Soeharto dingarani Orde Puga, pahadangan masa pamarintahan Soekarno disambat Orde Usang.

Soeharto manarapakan ikunumi néoliberal dan bahasil mandatangakan invéstasi luar nagara nang ganal masuk ka Indonésia wan mahasilakan partumbuhan ikunumi nang basar, walau kada barata. Di tatambayan rézim Orde Puga kabijakan ikunumi Indonésia disusun ulih bubuhan ékonom lulusan Departemén Ikunumi Universitas California, Berkeley, nang dikiau "Mafia Berkeley".[36] Tagal ha, Soeharto manambah kasugihannya dan kulawarganya liwat peraktik korupsi, kolusi, wan népotisma nang babangat wan sidin kaputingannya dipaksa turun tumatan jabatannya limbah aksi démonstrasi ganal-ganalan dan kondisi ikunumi nagara nang baburuk di tahun 1998.

Tumatan 1998 sahingga 2001, Indonésia ba'isi talu parisidin: Bacharuddin Jusuf (BJ) Habibie, Abdurrahman Wahid dan Megawati Soekarnoputri. Di tahun 2004 pamilu sabuting hari pambasarnya di dunia[37] diadakan dan dimanangakan ulih Susilo Bambang Yudhoyono.

Indonésia damini parahatan ma'alami masalah-masalah ikunumi, pulitik wan barungkis banuansa agama di dalam nagara, dan babarapa da'irah ba'usaha handak ma'ulihi kamardika'an, ta'utama Papua. Timor Timur kaputingannya rasmi mamisahakan diri di tahun 1999 imbah 24 tahun basatu lawan Indunisia wan 3 tahun di bawah administrasi PBB manjadi nagara Timor Lésté.

Wayah Disimbir 2004 dan Marat 2005, Aceh dan Nias dilanda dua gampa bumi basar nang totalnya ratusan ribu jiwa mati tajangak. (Liati Lindu Lalautan Hindia 2004 wan Lindu Sumatra Marat 2005.) Kajadian naini ditunti ulih lindu di Yogyakarta dan tsunami nang mahantam Pantai Pangandaran wan pintangannya, lawan jua ba'ah lumpur di Sidoarjo di 2006 nang kada bakatuntungan.

Pulitik wan pamarintahan[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Pulitik Indonésia

Indonésia manjalanakan pamarintahan ripublik parésidénsial multipartai nang démokratis. Nangkaya jua di nagara-nagara démokrasi nang lainnya, sistim pulitik di Indonésia dipandalakan lawan Trias Politika yaitu kakuasaan législatip, éksékutip wan yudikatip. Kakuasaan législatip dipingkut ulih sabuting lambaga bangaran Majelis Pamusyawaratan Rakyat (MPR).

MPR suah manjadi lambaga nagara paningginya unikameral, tagal imbah amandemén ka-4 MPR kadanya lambaga paningginya lagi, wan komposisi kaanggotaannya gin ba'ubah. MPR tuntung amandemén UUD 1945, yaitu tumatan 2004 ba'ubah manjadi lambaga bikameral nang tadiri matan 560 angguta Diwan Parwakilan Rakyat (DPR) nang marupakan wakil rakyat liwat Partai Pulitik, ditambah lawan 132 angguta Diwan Parwakilan Dairah (DPD) nang marupakan wakil paropinsi matan jalur indepénden.[38] Angguta DPR wan DPD dipilih liwat pamilu wan dilantik gasan masa jabatan lima tahun. Sabalumnya, angguta MPR adalah sabarataan angguta DPR ditambah utusan gulungan wan TNI/Polri. MPR wayahini dikatuhai ulih Taufiq Kiemas. DPR wayahini dikatuhai ulih Marzuki Alie, sadangkan DPD wayahini dikatuhai ulih Irman Gusman.

Lembaga éksékutip bapusat di parisidin, wakil parisidin, wan kabinét. Kabinét di Indonésia adalah Kabinét Parésidénsial makanya bubuhan mantri batanggung jawab lawan parésidén wan kada mawakili partai pulitik nang ada di parlemén. Walau damintu, Parésidén wayahini yakni Susilo Bambang Yudhoyono nang disahan ulih Partai Demokrat manunjuk jua sajumbelah pemimpin Partai Pulitik gasan baduduk di kabinetnya. Untingannya gasan manjaga stabilitas pamarintahan ma'ingat matan nahapnya pusisi lambaga législatip di Indonésia. Tagal pos-pos panting wan setratégis umumnya diisi ulih mantri tanpa portofolio partai (ba'asal matan sa'iukung urang nang dianggap ahli dalam bidangnya).

Lambaga Yudikatip tumatan wayah réformasi wan adanya amandemén UUD 1945 dijalanakan ulih Mahkamah Agung, Komisi Yudisial, wan Mahkamah Konstitusi, tamasuk pa'aturan administrasi bubuhan hakim. Walau damintu kabaradaan Menteri Hukum dan Hak Asasi Manusia tatap dipartahanakan.

Pambagian administratip[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Parupinsi Indunisia
Parupinsi di Indunisia

Indunisia damini tadiri matan 34 parupinsi, lima di antaranya baisi satatus nang balain. Parupinsi dibagi jadi 416 kabupatin wan 98 kuta nang dibagi pulang jadi kacamatan wan dibagi pulang jadi kalurahan, disa, gampong, kampung, nagari, pekon, atawa istilah lain nang diakomodasi ulih Undang-Undang Ripublik Indunisia Nomor 32 Tahun 2004 tantang Pamarintahan Dairah. Saban parupinsi baisi DPRD Parupinsi wan hobnor; pahadangan kabupatin baisi DPRD Kabupatin wan bupati; imbah ngitu kuta baisi DPRD Kuta wan wali kuta; samunyaannya dipilih langsung ulih rakyat malalui Pamilu wan Pilkada. Nang kaya apa pun jua di Jakarta kadada DPR Kabupatin atawa DPR Kuta, marga Kabupatin Administrasi wan Kuta Administrasi di Jakarta kadanya pang dairah otonom.

Parupinsi Aceh, Dairah Istimiwa Yogyakarta, Papua Barat, wan Papua baisi hak istimewa législatur nang taganal wan tingkat otonomi nang tatinggi dibandingakan parupinsi nang lain. Misalnya, Aceh baisi hak mambantuk sistim légal saurang; di tahun 2003, Aceh bamula manatapakan hukum Syariah.[39] Yogyakarta mandapatakan satatus Dairah Istimiwa sabagai pangakuan lawan paran panting Yogyakarta dalam mandukung Indunisia salawas Revolusi.[40] Paropinsi Papua, sabalumnya disambat Irian Jaya, ma'ulihi status otonomi husus tahun 2001.[41] DKI Jakarta, adalah dairah husus indung nagara. Timor Portugis digabungakan ka dalam wilayah Indunisia wan jadi paropinsi Timor Timur di tahun 1979–1999, nang imbah ngitu mamisahakan diri malalu'i réferéndum manjadi Nagara Timor Lésté.[42]

Paropinsi di Indonésia wan indung banuanya

Geografi[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Geografi Indunisia

Lihat pula: Peta Asia dan Jumlah pulau di Indunisia

Peta garis kapulauan Indunisia, Deposit oleh Republik Indunisia pada daftar titik-titik koordinat geografis bapandalkan pasal 47, ayat 9, matan Konvensi PBB masa'alah Hukum Laut.[43][44]
Sebuah air terjun, di Taman Nasional Bromo Tengger Semeru, Lumbang, Probolinggo, Jawa Timur.

Indunisia adalah nagara kepulauan di Asia Tunggara[45] nang ba'isi 17.504 pulau ganal dan halus, bangsa 6.000 di antaranya kada bapanghuni[46], nang manyabak di pintangan khatulistiwa, nang memberikan cuaca tropis. Posisi Indunisia ba'andak di koordinat 6°LU - 11°08'LS dan tumatan 95°'BB - 141°45'BT awan jua ba'andak di antara dua benua yaitu benua Asia dan benua Australia/Oseania.

Wilayah Indunisia mambantang sepanjang 3.977 mil di antara Samudra Hindia dan Samudra Pasifik. Luas daratan Indunisia adalah 1.922.570 km² dan luas perairannya 3.257.483 km². Pulau paracapnya penduduknya adalah pulau Jawa, dimana setangah populasi Indunisia bagana. Indunisia terdiri dari 5 pulau besar, yaitu: Jawa lawan luas 132.107 km², Sumatera lawan luas 473.606 km², Kalimantan lawan luas 539.460 km², Sulawesi lawan luas 189.216 km², dan Papua lawan luas 421.981 km². Batas wilayah Indunisia diukur matan kepulauan lawan menggunakan territorial laut: 12 mil laut serta zona ekonomi eksklusif: 200 mil laut,[47] searah penjuru mata angin, yaitu:

Utara Negara Malaysia lawan perbatasan sepanjang 1.782 km[46], Singapura, Filipina, dan Laut Cina Selatan
Selatan Negara Australia, Timor Leste, dan Samudra Indunisia
Barat Samudra Indunisia
Timur Negara Papua Nugini lawan perbatasan sepanjang 820 km[46], Timor Leste, dan Samudra Pasifik

Sumbar daya alam[babak | babak asal-mulanya]

Urang hutan Sumatera.

Sumbar daya alam Indunisia berupa minyak bumi, timah, gas alam, nikel, kayu, bauksit, tanah subur, batu bara, amas, dan pirak lawan pambagian lahan terdiri matan tanah partanian saganal 10%, parkabunan saganal 7%, padang kumpay saganal 7%, hutan dan dairah bahutan saganal 62%, dan lainnya saganal 14% lawan lahan irigasi salumbah 45.970 km[48]

Pandidikan[babak | babak asal-mulanya]

Sasuai lawan konstitusi nang barlaku, yaitu bapandalkan UUD 1945 pasal 31 ayat 4 dan Undang-undang nomor 20 tahun 2003 tentang sistem pandidikan nasional, bahua pamarintah Indunisia baik pusat atawa jua daerah musti ma'alokasikan anggaran gasan pandidikan saganal 20% matan APBN dan APBD diluar gajih pandidik dan biaya kadinasan. Tagal di tahun 2007 alokasi nang disadiaakan nangitu tadih wastur bangsa 17.2 %, jauh tarandah dibandingakan lawan nagara Malaysia, Thailand dan Filipina sudah ma'alokasikan anggaran gasan pendidikan talabih daripada 28 %[49].

Ikunumi[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Ikunumi Indunisia

Sistem ekonomi Indunisia panambaiannya didukung lawan dilungsurakannya Oeang Repoeblik Indunisia (ORI) nang manjadi mata uang tatambayan Republik Indunisia, nang kainanya baganti manjadi Rupiah.

Di wayah pamarintahan Orde Usang, Indunisia kada sabukuan maadaptasi sistem ekonomi kapitalis, tapi jua memadukannya lawan nasionalisme ekonomi. Pamarintah nang baluman bapangalaman, masih ai umpat campur tangan ka dalam beberapa kagiatan paruduksi nang bapangaruh lawan masyarakat banyak. Hal nangitu, ditambah jua kacamuhan politik, maakibatkan tajadinya kahadasatabilan lawan ekonomi nagara.[50]

Pamarintahan Orde Puga sigra manarapkan disiplin ekonomi nang batujuan manikin inflasi, manyatabilkan mata uang, panjadualan ba'asa hutang luar nageri, dan bausaha mambisai tatulungan (bantuan) dan investasi asing.[50] Di wayah era tahun 1970-an haraga minyak bumi nang banaik manyababakan babanyaknya nilai ekspor, dan mambari muhara tingkat partumbuhan ekonomi rata-rata nang tinggi saganal 7% antara tahun 1968 sampai 1981.[50] Reformasi ekonomi nang dudi parak ahir tahun 1980-an, antara lain berupa deregulasi sektor kaduitan dan palamahan nilai rupiah nang takendali,[50] imbah nitu maalirakan investasi asing ka Indunisia hususnya lawan industri-industri baorientasi ekspor wayah antara tahun 1989 sampai 1997[51] Ekonomi Indunisia maalami kamunduran wayah ahir tahun 1990-an lantaran krisis ekonomi nang melanda palih basar Asia di wayah itu,[52] nang diumpati jua baahirnya masa Orde Puga lawan paunduran diri Paresiden Soeharto tanggal 21 Mai 1998.

Masa ini ekonomi Indunisia sudah pang sadang satabil. Partumbuhan PDB Indunisia tahun 2004 dan 2005 malabihi 5% dan dikikira'akan pacang tarus balanjut.[53] Tagal walau damintu, dampak partumbuhan intu baluman mayu ganal dalam mampangaruhi tingkat pa-angguran, yaitu saganal 9,75%.[54][55] Parkiraan tahun 2006, sabanyak 17,8% masyarakat hidup di bawah garis kamiskinan, dan ta'ulihi 49,0% masyarakat nang hidup lawan panghasilan kurang daripada AS$ 2 par hari.[56]

Duwit rupiah
Barakas:Bank Indonesian headquarters.jpg
Gadung pusat Bank Indunisia.

Indunisia baisi sumbar daya alam nang ganal di luar Jawa, tamasuk minyak mantah, gas alam, timah, tembaga, dan amas. Indunisia pa-ekspor gas alam pangganalnya kadua di dunia, maski wayah dudi naya inya sudah mulai manjadi pa-impor barasih minyak mantah. Hasil partanian nang utama tamasuk baras, tih, kupi, rarampahan, dan gatah/karet.[57] Sektor jasa adalah penyumbang pangganalnya PDB, nang mencapai 45,3% gasan PDB 2005. Sedangkan sektor industri manyumbang 40,7%, dan sektor partanian manyumbang 14,0%.[58] Maski damia, sektor partanian ma'ulahakan gawian urang tabanyak daripada sektor-sektor nang lainnya, yaitu 44,3% matan 95 juta urang tanaga gawi. Sektor jasa manggawiakan 36,9%, dan sisanya sektork industri saganal 18,8%.[59]

Kawal pardagangan pangganalnya Indunisia adalah Japang, Amirika Sarikat, dan nagara-nagara halatnya yaitu Malaysia, Singapura dan Australia.

Meski sugih akan sumbar daya alam dan manusia, Indunisia magun ai mahadapi masalah ganal dalam bidang kamiskinan nang palih ganal disababakan ulih korupsi nang liwar banyak dalam pamarintahan. Lembaga Transparency International ma'andak Indunisia sabagai peringkat ke-143 matan 180 nagara dalam Indeks Persepsi Korupsi, nang dikaluarakannya wayah tahun 2007.[60]

Paringkat antarabangsa[babak | babak asal-mulanya]

Organisasi Nama Survey Peringkat
Heritage Foundation/The Wall Street Journal Indeks Kebebasan Ekonomi 110 matan 157[61]
The Economist Indeks Kualitas Hidup 71 matan 111[62]
Reporters Without Borders Indeks Kebebasan Pers 103 matan 168[63]
Transparency International Indeks Persepsi Korupsi 143 matan 179[64]
United Nations Development Programme Indeks Pambangunan Manusia 108 matan 177[65]
Forum Ekonomi Dunia Laporan Daya Saing Global 51 matan 122[66]

Demografi[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Demografi Indunisia
Barakas:Kepadatan 2010.JPG
Karacapan panduduk Indunisia menurut Sensus 2010

Menurut sensus penduduk 2000, Indunisia baisi populasi bangsa 206 juta,[67] dan diperkirakan pada tahun 2010 bapanduduk 237 juta.[4] 130 juta (lebih dari 50%) tinggal di Pulau Jawa nang merupakan pulau bapanduduk pambanyaknya salajur pulau dimana indung banua Jakarta baandak.[68] Palih ganal (95%) panduduk Indunisia adalah Bangsa Austronesia, dan taulih jua kelompok-kelompok suku Melanesia, Polinesia, dan Mikronesia tautama di Indunisia palih Timur. Banyak penduduk Indunisia nang bapadah dirinya sabagai palih matan kelompok suku nang lebih spesifik, nang dibagi menurut basa dan asal daerah, misalnya Jawa, Sunda, Madura, Batak, dan Minangkabau.

Selain itu gin ada jua panduduk pandatang nang jumlahnya minoritas di antaranya adalah etnis Tionghoa, India, dan Arab. Bubuhannya tutih sudah lawas datang ke Nusantara liwat perdagangan tumatan abad ke 8 M dan bagana manjadi palih matan Nusantara. Di Indunisia taulihi bangsa 4 juta populasi etnis Tionghoa.[69] Angka naya babeda-beda lantaran wastu pada tahun 1930 dan 2000 pemerintah melakukan sensus lawan cara manggalambang-galambangkan masyarakat Indunisia ka dalam suku bangsa dan katurunannya.

Islam adalah agama mayoritas nang dipeluk oleh bangsa 85,2% penduduk Indunisia, nang manjadikan Indunisia nagara lawan penduduk muslim pambanyaknya di dunia.[57] Sisanya baagama Protestan (8,9%), Katolik (3%), Hindu (1,8%), Buddha (0,8%), dan lain-lain (0,3%). Selain agama-agama nangitu tadih, pemerintah Indunisia gin secara resmi maakui Konghucu.[70]

Kebanyakannya penduduk Indunisia basurah dalam basa daerah sabagai basa uma, tagal basa resmi nagara, yaitu basa Indunisia, diajarakan di sabarataan sekolah-sekolah di nagara naya dan dikuasai oleh parak sabarataan penduduk Indunisia.

Citakan:Kota besar di Indunisia

Kabudayaan[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Budaya Indunisia

Partunjukan[babak | babak asal-mulanya]

Barakas:WanangKulit Scene Zoom.JPG
Wanang kulit warisan budaya Jawa.

Indonesia baisi bangsa 300 kelompok etnis, tiap etnis baisi warisan budaya nang bakambang salawas baabad-abad, dipangaruhi oleh kebudayaan India, Arab, Cina, Eropa, dan tamasuk kebudayaan saurang yaitu Melayu. Contohnya tarian Jawa dan Bali tradisional baisi aspek budaya dan mitologi Hindu, kaya wanang kulit nang menampayakan kisah-kisah parihal kejadian mitologis Hindu Ramayana dan Baratayuda. Banyak jua seni tari nang baisikan nilai-nilai Islam. Beberapa di antaranya dapat ditemukan di daerah Sumatera seperti tari Ratéb Meuseukat dan tari Seudati matan Aceh.

Seni pantun, gurindam, dan sabagainya dari pelbagai daerah pariannya pantun Melayu, dan pantun-pantun lainnya rancak digunaakan dalam acara-acara bakurinah yaitu karasmin, pentas seni, dan lain-lain.

Busana[babak | babak asal-mulanya]

Saikung galuh Palembang rahatan mamuruk Songket, salah sabuting busana tradisional Indunisia.

Di bidang busana warisan budaya nang dipinandui di sabarataan dunia adalah kerajinan batik. Beberapa daerah nang tarkenal akan industri batik pariannya Yogyakarta, Surakarta, Cirebon, Pandeglang, Garut, Tasikmalaya dan jua Pekalongan. Kerajinan batik ini gin diklaim oleh nagara lain lawan industri batiknya.[71] Busana asli Indunisia tumatan Sabang sampai Merauke lainnya kawa dipinandui matan ciri-cirinya nang dirasuk di setiap daerah antara lain baju kurung lawan songketnya matan Sumatera Barat (Minangkabau), kain ulos matan Sumatra Utara (Batak), busana kebaya, busana khas Dayak di Kalimantan, baju bodo dari Sulawesi Selatan, busana bakoteka matan Papua dan sabagainya.

Arsitektur[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Arsitektur Indunisia
Barakas:Hindu Temple in Java , Indunisia.jpg
Lukisan Candi Prambanan nang baasal matan masa pemerintahan Raffles.

Arsitektur Indunisia mancaraminakan keanekaragaman budaya, sajarah, dan geografi nang membentuk Indunisia seutuhnya. Kaum penyerang, penjajah, penyebar agama, pedagang, dan saudagar membawa perubahan budaya lawan cara memberi dampak pada gaya dan teknik bangunan. Tradisionalnya, pengaruh arsitektur asing nang paling nahap adalah matan India. Tagal, Cina, Arab, dan tumatan abad ke-19 pengaruh Eropa manjadi mayu dominan.

Ciri has arsitektur Indunisia kuno magunai kawa dilihat liwat rumah-rumah adat dan/atau istana-istana kerajaan matan tiap-tiap provinsi. Taman Mini Indunisia Indah, salah satu objek wisata di Jakarta nang manjadi miniatur Indunisia, manampayakan keanekaragaman arsitektur Indunisia itu. Beberapa bangunan khas Indunisia pariannya Rumah Gadang, Monumen Nasional, dan Bangunan Fakultas Teknik Sipil dan Perencanaan di Institut Teknologi Bandung.

Olahraga[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Olahraga Indunisia
Maria Kristin Yulianti (habang), peraih medali perunggu pas Olimpiade Beijing 2008.

Olahraga nang paling populer di Indunisia adalah bulu tangkis wan sepak bola; Liga Super Indunisia adalah liga klub sepak bola utama di Indunisia. Olahraga tradisional tamasuk sepak takraw wan karapan sapi di Madura. Di wilayah lawan sajarah perang antar suku, kontes pertarungan diadakan, parannya caci di Flores, dan pasola di Sumba. Pencak silat adalah seni bela diri nang unik nang baasal matan wilayah Indunisia. Seni bela diri ini bahanu ditampayakan pada acara-acara pertunjukkan nang biasanya diumpatiti lawan musik tradisional Indunisia berupa gamelan dan seni musik tradisional lainnya sesuai lawan daerah asalnya. Olahraga di Indunisia biasanya baorientasi lawan lalakian dan olahraga spektator rancak bahubungan lawan judi nang ilegal di Indunisia.[72]

Di ajang kompetisi multi cabang, prestasi atlet-atlet Indunisia kada tapi mengesankan. Di Olimpiade, prestasi pambaiknya Indunisia dikulihi di wayah Olimpiade 1992, dimana Indunisia menduduki peringkat 24 lawan kulihan 2 amas 2 pirak dan 1 pirunggu. Pada era 1960 hingga 2000, Indunisia merajai bulu tangkis. Atlet-atlet putra Indunisia nangkaya Rudi Hartono, Liem Swie King, Icuk Sugiarto, Alan Budikusuma, Ricky Subagja, dan Rexy Mainaky merajai kejuaraan-kejuaraan dunia. Rudi Hartono nang dianggap sabagai maestro bulu tangkis dunia, manjadi juara All England pambanyaknya sepanjang sajarah. Selain bulu tangkis, atlet-atlet tinju Indunisia gin kawawa maulihi gelar juara dunia, pariannya Elyas Pical, Nico Thomas[73], dan Chris John.[74]

Seni musik[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Musik Indunisia

Seni musik di Indunisia, baik tradisional atawa jua nang modern liwar banyak tabentang matan Sabang sahingga Merauke. Setiap provinsi di Indunisia baisi musik tradisional lawan cacirian khasnya saurangan. Musik tradisional tamasuk jua keroncong nang berasal matan katurunan Portugis di daerah Tugu, Jakarta,[75] nang dikenal oleh sabarataan rakyat Indunisia bahkan hingga ke mancanagara. Ada jua musik nang merakyat di Indunisia nang dikenal lawan ngaran dangdut yaitu musik baaliran Melayu modern nang dipengaruhi oleh musik India sehingga musik dangdut ini babeda bangat lawan musik tradisional Melayu nang sabujurnya, pariannya musik Melayu Deli, Melayu Riau, dan sabagainya.

Seperangkat gamelan

Alat musik tradisional nang merupakan alat musik khas Indunisia baisi banyak ragam matan pelbagai daerah di Indunisia, tagal banyak jua matan alat musik tradisional Indunisia 'dicuntan' oleh nagara lain[76] gasan kepentingan penambahan budaya dan seni musiknya saurang lawan cara mematenkan hak cipta seni budaya ampun Indunisia. Alat musik tradisional Indunisia antara lain meliputi:

Boga[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Masakan Indunisia
Beberapa makanan Indunisia: soto hayam, sate kerang, hintalu pindang, perkedel dan es teh manis.

Masakan Indunisia bavariasi bagantung lawan wilayahnya.[77] Nasi adalah makanan pokok dan dihidangkan lawan lauk daging dan gangan. Bumbu (tautama cabai), santan, iwak, dan hayam adalah bahan nang penting.[78]

Sepanjang sajarah, Indunisia sudah manjadi tempat perdagangan antara dua benua. Ini menyebabkan umpat tabawanya banyak bumbu, bahan makanan dan teknik memasak matan bangsa Melayu saurang, India, Timur tangah, Tionghoa, dan Eropa. Samunyaan ini bakambuh lawan ciri khas makanan Indunisia tradisional, mahasilkan banyak keanekaragaman nang kada tahaga di daerah lain. Bahkan bangsa Spanyol dan Portugis, sudah mendahului bangsa Belanda lawan membawa banyak produk matan dunia puga ke Indunisia.

Pamakanan halus pariannya wadai mawadai banyak dijual di pasar tradisional. Wadai-wadai nangitu tadih biasanya babahan dasar beras, lakatan, gumbili kayu, gumbili lancar, galapung, atau sagu. Nasi rames nang berisi nasi beserta lauk atau gangan pilihan dijual di tempat-tempat umum, pariannya stasiun kereta api, pasar, dan terminal bus. Di Daerah Istimewa Yogyakarta dan sekitarnya dikenal nasi kucing sabagai nasi rames nang berukuran sangat minimalis baharaga murah, nasi kucing rancak dijual di atas angkringan, semacam warung kaki lima.

Taulih jua aneka makanan nang dijual oleh bubuhan pedagang keliling menggunakan rombong atau pikulan. Pedagang bakuliling ini menyajikan mie ayam, mi bakso, soto, siomay, roti burger, nasi basanga, nasi balamak, dan lain-lain.

Perfilman[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Perfilman Indunisia

Film tatambayan nang diproduksi panambayan kalinya di nusantara adalah film bisu tahun 1926 nang berjudul Loetoeng Kasaroeng dan diulah oleh sutradara Belanda G. Kruger dan L. Heuveldorp wayah zaman Hindia Walanda. Film ini diulah pakay aktor lokal oleh Perusahaan Film Jawa NV di Bandung dan mancungul panambayan kalinya pada tanggal 31 Desember, 1926 di teater Elite and Majestic, Bandung. Setelah itu, lebih matan 2.200 film diproduksi. Di masa awal kemerdekaan, sineas-sineas Indunisia beluman kacangulan. Di antara sineas nang ada, Usmar Ismail merupakan salah saikung sutradara paling produktif, lawan film tatambayannya Harta Karun (1949). Tagal bahitu film pertama nang secara resmi diakui sabagai film pertama Indunisia sabagai nagara bakedaulatan adalah film Darah dan Doa (1950) nang disutradarai Usmar Ismail. Dekade 1970 hingga 2000-an, Arizal cungul sabagai sutradara film paling produktif. Kada kurang matan 52 buah film dan 8 judul sinetron lawan 1.196 episode sudaah dihasilakan sidin.

Popularitas industri film Indunisia memuncak pada tahun 1980-an dan mendominasi bioskop di Indunisia,[79] meskipun kepopulerannya berkurang pada awal tahun 1990-an. Antara tahun 2000 hingga 2005, jumlah film Indunisia nang dirilis saban tahun meningkat.[79] Film Laskar Pelangi (2008) nang diangkat matan novel karya Andrea Hirata manjadi film lawan pendapatan paningginya sepanjang sajarah perfilman Indunisia wayah ini.

Kesusastraan[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Sastra Indunisia

Bukti tulisan panuwastu di Indunisia adalah babagai prasasti babasa Sanskerta pada abad ke-5 Masehi. Figur penting dalam sastra modern Indunisia tamasuk: pengarang Belanda Multatuli nang mengkritik perlakuan Belanda lawan Indunisia salawas zaman penjajahan Belanda; Muhammad Yamin dan Hamka nang merupakan penulis dan politikus pra-kemerdekaan;[80] dan Pramoedya Ananta Toer, pembuat novel Indunisia nang paling terkenal.[81] Selain novel, sastra tulis Indunisia jua berupa puisi, pantun, dan sajak. Chairil Anwar merupakan penulis puisi Indunisia nang paling tanama. Banyak urang Indunisia baisi tradisi lisan nang nahap, nang membantu mendefinisikan dan memelihara identitas budaya bubuhannya.[82] Kebebasan pers di Indunisia meningkat imbah baakhirnya kekuasaan Presiden Soeharto. Stasiun televisi tamasuk sepuluh stasiun televisi swasta nasional, dan jaringan daerah nang bersaing lawan stasiun televisi nageri TVRI. Stasiun radio swasta menyiarkan berita bubuhannya dan program penyiaran asing. Dilaporkan tauliht 20 juta pamakai internet di Indunisia pada tahun 2007.[83] Penggunaan internet tabatas pada minoritas populasi, dikikiraakan bangsa 8.5%.

Lingkungan hidup[babak | babak asal-mulanya]

Artikal utama: Flora Indunisia dan Fauna Indunisia
Rafflesia arnoldii kambang pangganalnya di dunia, garis tangahnya mandapati 1,3 meter.
Komodo, hewan reptil langka khas matan Nusa Tenggara.

Wilayah Indunisia baisi keanekaragaman makhluk hidup nang tinggi sehingga oleh beberapa pihak wilayah ekologi Indunisia disambat lawan istilah "Mega biodiversity" atawa "keanekaragaman mahluk hidup nang tinggi"[84][85] umumnya dipinandui sabagai Indomalaya atau Malesia bedasarkan penelitian bahwa 10 persen tatumbuhan, 12 persen mamalia, 16 persen reptil, 17 persen burung, 25 persen ikan nang ada di dunia hidup di Indunisia, padahal luas Indunisia 1,3 % wara matan luas Bumi. Kasugihan makhluk hidup Indunisia menduduki peringkat ketiga imbah Brasil dan Republik Demokratik Kongo. [86]

Danau Toba, danau pangganalnya di Indunisia.

Meskipun damia, Guinness World Records pada 2008 suah mencatat rekor Indunisia sabagai nagara nang paling hancap laju kerusakan hutannya di dunia. Saban tahun Indunisia kehilangan hutan seluas 1,8 juta hektar. Kerusakan nang tajadi di daerah hulu (hutan) umpat jua merusak kawasan di daerah hilir (pesisir).[87] Menurut catatan Down The Earth, proyek Asian Development Bank (ADB) di sektor kelautan Indunisia telah memicu tajadinya alih fungsi secara baganalan hutan bakau manjadi kawasan pertambakan. Padahal hutan bakau, selain bapungsi melindungi pantai matan abrasi, merupakan habitat nang baik gasan bamacam macam iwak. Kehancuran hutan bakau nangitu tadih maakibatkan paiwakan musti mencari iwak lawan jarak sagin bajauh dan menambah biaya operasional bubuhannya wayah mencari iwak. Selain itu, hancurnya hutan bakau jua maakibatkan sagin rentannya kawasan pesisir Indunisia terhadap tampuran banyu pasang laut dan baah, talebih lagi di wayah musim hujan.[88]

Rujukan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ "Pancasila" (dalam bahasa Inggris). Perpustakaan Kongres Amerika Serikat. 3 Februari 2017. Diarsipkan dari versi asli tanggal 5 Februari 2017. Diakses tanggal 5 Februari 2017. 
  2. ^ Vickers 2005, hlm. 117.
  3. ^ Simons, Gary F.; Fennig, Charles D. "Ethnologue: Languages of the World, Twenty-first edition" (dalam bahasa Inggris). SIL International. Diakses tanggal 20 September 2018. 
  4. ^ a b Na'im, Akhsan; Syaputra, Hendry (Agustus 2010). "Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia" (PDF) (dalam bahasa Indonesia). Badan Pusat Statistik (BPS). Diarsipkan (PDF) dari versi asli tanggal 23 September 2015. Diakses tanggal 23 September 2015. 
  5. ^ "Mengulik Data Suku di Indonesia" (dalam bahasa Indonesia). Badan Pusat Statistik. 18 November 2015. Diakses tanggal 1 Januari 2021. 
  6. ^ "Statistik Umat Menurut Agama di Indonesia". Kementerian Agama Republik Indonesia. 15 Mei 2018. Diarsipkan dari versi asli tanggal 3 September 2020. Diakses tanggal 24 September 2020. 
  7. ^ "Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut Indonesia". BPS. 15 Mei 2010. Diakses tanggal 29 September 2020. 
  8. ^ "UN Statistics" (PDF) (dalam bahasa Inggris). Parsarikatan Bangsa-Bangsa. 2005. Diarsipkan (PDF) dari versi asli tanggal 31 Oktober 2007. Diakses tanggal 31 Oktober 2007. 
  9. ^ ""World Population prospects – Population Division"". population.un.org (dalam bahasa Inggris). Departemen Urusan Ekonomi dan Sosial Perserikatan Bangsa-Bangsa, Divisi Kependudukan. 2019. Diakses tanggal 9 November 2019. 
  10. ^ ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (Data khusus yang diperoleh melalui situs web) (dalam bahasa Inggris). Departemen Urusan Ekonomi dan Sosial Perserikatan Bangsa-Bangsa, Divisi Kependudukan. 2019. Diakses tanggal 9 November 2019. 
  11. ^ "Hasil Sensus Penduduk 2020" (dalam bahasa Indonesia). Badan Pusat Statistik. Januari 2021. Diakses tanggal 21 Januari 2021. 
  12. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". Dana Moneter Internasional. Diakses tanggal 15 Oktober 2020. 
  13. ^ "GINI index (World Bank estimate) - Indonesia" (dalam bahasa Inggris). Bank Dunia. 2020. Diakses tanggal 28 Juni 2021. 
  14. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (dalam bahasa Inggris). Program Pembangunan Perserikatan Bangsa-Bangsa. 15 Desember 2020. hlm. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Diarsipkan (PDF) dari versi asli tanggal 2020-12-15. Diakses tanggal 16 Desember 2020. 
  15. ^ a b c Justus M. van der Kroef (1951). "The Term Indonesia: Its Origin and Usage". Journal of the American Oriental Society. 71 (3): 166–171. doi:10.2307/595186. Diarsipkan dari versi asli tanggal 10 April 2020. Diakses tanggal 2 Agustus 2008. 
  16. ^ "Hasil Sensus Penduduk 2020". Badan Pusat Statistik. 21 Januari 2021. Diarsipkan dari versi asli tanggal 21 Januari 2021. Diakses tanggal 21 Januari 2021. 
  17. ^ "Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut". Jakarta: Badan Pusat Statistik. 15 Mei 2010. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2017-12-03. Diakses tanggal 28-02-2019. 
  18. ^ Ricklefs 2001, hlm. 379.
  19. ^ Leo Suryadinata, Evi Nurvidya Arifin, Aris Ananta; Indonesia's Population: Ethnicity and Religion in a Changing Political Landscape; Institute of Southeast Asian Studies, 2003
  20. ^ Tomascik, T (1996). The Ecology of the Indunisian Seas - Part One. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. ISBN 962-593-078-7. 
  21. ^ a b Anshory, Irfan (16 Agustus 2004). "Asal Usul Nama Indunisia". Pikiran Rakyat. Diakses tanggal 5 Oktober 2006. 
  22. ^ Earl, George S. W. (1850). "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations". Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 119. 
  23. ^ Logan, James Richardson (1850). "The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders". Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 4, 252–347. ; Earl, George S. W. (1850). "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations". Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 254, 277–278. 
  24. ^ Pope (1988). "Recent advances in far eastern paleoanthropology". Annual Review of Anthropology. 17: 43–77. doi:10.1146/annurev.an.17.100188.000355.  cited in Whitten, T (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. hlm. 309–312.  ; Pope, G (15 Agustus, 1983). "Evidence on the Age of the Asian Hominidae". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 80 (16): 4,988–4992. doi:10.1073/pnas.80.16.4988. PMID 6410399.  cited in Whitten, T (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. hlm. 309.  ; de Vos, J.P. (9 Desember 1994). "Dating hominid sites in Indunisia" (PDF). Science Magazine. 266 (16): 4, 988–4992. doi:10.1126/science.7992059.  cited in Whitten, T (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. hlm. 309. 
  25. ^ Taylor (2003), hal. 5–7
  26. ^ Taylor, Jean Gelman. Indunisia. New Haven and London: Yale University Press. hlm. 8–9. ISBN 0-300-10518-5. 
  27. ^ Taylor, Jean Gelman. Indunisia. New Haven and London: Yale University Press. hlm. 15–18. ISBN 0-300-10518-5. 
  28. ^ Taylor (2003), hal. 3, 9, 10–11, 13, 14–15, 18–20, 22–23; Vickers (2005), hal. 18–20, 60, 133–134
  29. ^ Taylor (2003), hal. 22–26; Ricklefs (1991), hal. 3
  30. ^ Peter Lewis (1982). "The next great empire". Futures. 14 (1): 47–61. doi:10.1016/0016-3287(82)90071-4. 
  31. ^ *Kong Yuanzhi, Muslim Tionghoa Cheng Ho, Misteri Perjalanan Muhibah di Nusantara. Penyunting: HM. Hembing Wijayakusuma. Pustaka Populer Obor, Oktober 2000, xliv + 299 tungkaran
  32. ^ Wright, Louis B. (1970). Gold, Glory, and the Gospel: The Adventurous Lives and Times of the Renaissance Explorers. New York: Atheneum. 
  33. ^ Ricklefs, M.C. (1991). A History of Modern Indunisia since c.1300. London: MacMillan. hlm. 151. ISBN 0-33-579690-X. 
  34. ^ ZWEERS, L. (1995). Agressi II: Operatie Kraai. De vergeten beelden van de tweede politionele actie. Den Haag: SDU uitgevers. 
  35. ^ van der Bijl, Nick. Confrontation, The War with Indunisia 1962—1966, (London, 2007) ISBN 978-1-84415-595-8
  36. ^ Wibowo, Sigit, Sjarifuddin. Ekonomi Indunisia Gagal karena Mafia Berkeley, Harian Umum Sore Sinar Harapan. Copyright © Sinar Harapan 2003. Diakses: Selasa, 6 Agustus 2008.
  37. ^ Laporan dari Carter Center.The Carter Center 2004 Indunisia Election Report(PDF). Rilis pers. Diakses pada 29 Juli 2008.
  38. ^ Amandemen Katalu Undang-Undang Dasar 1945 (PDF). 2006-12-13. Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2006-12-01. Diakses tanggal 2010-11-29. 
  39. ^ Michelle Ann Miller (2004). "The Nanggroe Aceh Darussalam law: a serious response to Acehnese separatism?". Asian Ethnicity. 5 (3): 333–351. doi:10.1080/1463136042000259789. 
  40. ^ Dewan Perwakilan Rakyat (1999). Bab XIV Other Provisions, Pasal 122; Undang-Undang Republik Indunisia Nomor 5 Tahun 1974 tentang Pokok-Pokok Pemerintahan di Daerah. Presiden Indunisia (1974). Bab VII Aturan Peralihan, Pasal 91
  41. ^ Dursin, Richel (18 November 2004). "Another Fine Mess in Papua". Editorial. The Jakarta Post. Diakses tanggal 5 Oktober 2006.  ; "Papua Chronology Confusing Signals from Jakarta". The Jakarta Post. 18 November 2004. Diakses tanggal 5 Oktober 2006. 
  42. ^ Burr, W. (6 Desember 2001). "Ford and Kissinger Gave Green Light to Indunisia's Invasion of East Timor, 1975: New Documents Detail Conversations with Suharto". National Security Archive Electronic Briefing Book No. 62. National Security Archieve, Universitas George Washington, Washington, D.C. Diakses tanggal 17 September 2006.  Hapus pranala luar di parameter |publisher= (bantuan)
  43. ^ Indunisian archipelagic baselines
  44. ^ Daftar koordinat geografis titik-titik garis-garis pangkal kepulauan Indunisia
  45. ^ Dotinga, Harm (2000). International organizations and the law of the sea: documentary yearbook, Vol 14. Martinus Nijhoff Publishers. hlm. 960. ISBN 9041113452, 9789041113450 Periksa nilai: invalid character |isbn= (bantuan). 
  46. ^ a b c International Monetary Fund.Estimate World Economic Outlook Database. Rilis pers. Diakses pada 5 Oktober 2006.; "Indunisia Regions". Indunisia Business Directory. Diakses tanggal 2007-04-24. 
  47. ^ Article 55, 1982 UN Convention on the Law of The Sea.
  48. ^ World Bank (1994). A World Bank country study Country Studies: Indunisia: environment and development. World Bank Publications. ISBN 0821329502, 9780821329504 Periksa nilai: invalid character |isbn= (bantuan). 
  49. ^ World Bank, (2008), Spending for development: making the most of Indunisia's new opportunities : Indunisia public expenditure review, World Bank Publications, ISBN 978-0-8213-7320-0
  50. ^ a b c d Schwarz, A. (1994). A Nation in Waiting: Indunisia in the 1990s. Westview Press. ISBN 1-86373-635-2, tungkaran 52–57.
  51. ^ "Indunisia: Country Brief". Indunisia:Key Development Data & Statistics. Bank Dunia. 2006. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2012-11-01. 
  52. ^ "Poverty in Indunisia: Always with them". The Economist. 14 September 2006. Diakses tanggal 26 Desember 2006. 
  53. ^ "Indunisia: Forecast". Country Briefings. The Economist. 3 Oktober 2006. 
  54. ^ Badan Pusat Statistik Indunisia(2 Desember 2008).Babarapa Indikator Panting Mengenai Indunisia(PDF)(dalam Bahasa Indunisia). Rilis pers. Diakses pada 18 Maret 2008.
  55. ^ Ridwan Max Sijabat (23 Maret 2007). "Unemployment still blighting the Indunisian landscape". The Jakarta Post. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2007-05-01. Diakses tanggal 2010-12-01. 
  56. ^ Bank Dunia.Making the New Indunisia Work for the Poor - Overview(PDF). Rilis pers. Diakses pada 26 Desember 2006.
  57. ^ a b "Indunisia - The World Factbook". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-12-10. Diakses tanggal 2011-05-03. 
  58. ^ "Official Statistics and its Development in Indunisia" (PDF). Sub Committee on Statistics: First Session 18–20 February, 2004. Economic and Social Commission for Asia & the Pacific. hlm. 19. Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2009-09-29. Diakses tanggal 2010-12-01. 
  59. ^ "Indunisia at a Glance" (PDF). Indunisia Development Indicators and Data. Bank Dunia. 13 Agustus 2006. 
  60. ^ "[[Indeks Persepsi Korupsi]]". Transparency International. 2007. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-04-28. Diakses tanggal 28 September 2007.  Konflik URL–wikilink (bantuan)
  61. ^ "Index of Economic Freedom". The Heritage Foundation & The Wall Street Journal. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-02-13. Diakses tanggal 2008-06-31. 
  62. ^ "The Economist Intelligence Unit's Quality-of-Life Index" (PDF). The Economist. Diakses tanggal 2007-09-12. 
  63. ^ "Worldwide Press Freedom Index 2006" (PDF). Reporters Without Borders. Diakses tanggal 2008-06-31. 
  64. ^ "cpi 2007 table". Transparency International. 2008-02-13. Diakses tanggal 2008-06-31. 
  65. ^ "Human Development Reports: Indunisia". United Nations Development Programme. Diakses tanggal 2008-06-31. 
  66. ^ "Global Competitiveness Index rankings and 2006–2007 comparisons" (PDF). World Economic Forum. Diakses tanggal 2008-06-31. 
  67. ^ Indunisian Central Statistics Bureau(30 Juni 2000).2000 Population Statistics. Rilis pers. Diakses pada 5 Oktober 2006.
  68. ^ Calder, Joshua (3 Mei 2006). "Most Populous Islands". World Island Information. Diakses tanggal 26 September 2006. 
  69. ^ (16 Mei 2008)."Country Profile 2008: Indunisia"(pdf). Economist Intelligence Unit.Diakses pada 31 Juli 2008.
  70. ^ Yang, Heriyanto (2005). "The History and Legal Position of Confucianism in Post Independence Indunisia" (PDF). Religion. 10 (1): 8. Diakses tanggal 2 Oktober 2006.  [permanent dead link]
  71. ^ "PENGERAJIN BATIK TAK PERLU RESAH". Majalah Hukum & HAM Online. 30 September 2007. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-09-26. Diakses tanggal 14 Agustus 2008. 
  72. ^ Witton, Patrick (2003). Indunisia. Melbourne: Lonely Planet. hlm. hal.103. ISBN1-74059-154-2. 
  73. ^ Elyas Pical Dapat Penghargaan[permanent dead link]. Surya, 27 Maret 2009. Diakses pada 10 September 2010.
  74. ^ Afriatni, Ami. Petinju Chris John Sukses Pertahankan Gelar Juara Dunia. Tempo, 19 Agustus 2007. Diakses pada 10 September 2010.
  75. ^ "Kampung Tugu, Menyimpan Kenangan Sejarah". Kompas. Rabu, 28 April 2004. Diakses tanggal 14 Agustus 2008. 
  76. ^ Radhar Panca Dahana (Kamis, 6 Desember 2007). "Perspektif: Mencuri Klaim, Itu Biasa". Gatra.Com. Diakses tanggal 14 Agustus 2008. 
  77. ^ Witton, Patrick (2002). World Food: Indunisia. Melbourne: Lonely Planet. ISBN 1-74059-009-0.  Hapus pranala luar di parameter |publisher= (bantuan)
  78. ^ Brissendon, Rosemary (2003). South East Asian Food. Melbourne: Hardie Grant Books. ISBN 1-74066-013-7. 
  79. ^ a b Kristianto, JB (2 Juli 2005). "Sepuluh Tahun Terakhir Perfilman Indunisia" (dalam bahasa Bahasa Indunisia). Kompas. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-01-13. Diakses tanggal 5 Oktober 2006. 
  80. ^ Taylor (2003), tungkaran 299–301
  81. ^ Vickers (2005) tungkaran 3 to 7; Friend (2003), tungkaran 74, 180
  82. ^ Czermak, Karen. ""Preserving Intangible Cultural Heritage in Indunisia"" (PDF). SIL International. Diakses tanggal 2007-07-04. 
  83. ^ "Internet World Stats". Asia Internet Usage, Population Statistics and Information. Miniwatts Marketing Group. 2006. Diakses tanggal 2007-08-13. 
  84. ^ http://www.detiknews.com/read/2009/03/08/144934/1096302/10/pemerintah-siap-dukung-dana-pengembangan-obat-herbal-aids-kanker http://www.detiknews.com/read/2009/03/08/144934/1096302/10/pemerintah-siap-dukung-dana-pengembangan-obat-herbal-aids-kanker
  85. ^ http://www.presidensby.info/index.php/fokus/2009/03/08/4070.html Dunia Sebut Indunisia Mega Biodiversity
  86. ^ http://www.cites.org/eng/prog/economics/report_mega_2001.pdf Archived 2010-10-07 at the Wayback Machine Report on the CITES workshop on mega-biodiversity exporters (with the assistance of the European Commission)
  87. ^ http://www.sinarharapan.co.id/berita/0712/29/kesra01.html Sulung Prasetyo. Ekologi Indunisia Masuki Masa Genting, Paragraf 1. Sinar Harapan Online. Diakses pada 13 November 2009
  88. ^ http://www.satudunia.net/?q=content/utang-ekologis-adb-di-indonesia Archived 2017-02-09 at the Wayback Machine Firdaus Cahyadi Utang Ekologis ADB di Indunisia, Tulisan pernah dimuat di Koran Tempo, 2 Mei 2009