Vereenigde Oostindische Compagnie

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Untuk Perusahaan Hindia Barat Belanda, lihat Geoctroyeerde Westindische Compagnie.
Parusahaan Hindia Timur Belanda
Vereenigde Oostindische Compagnie
Ngaran asli
  • Vereenigde Oostindische Compagnie (populer)
  • Geoctroyeerde Oostindische Compagnie (asli)
  • Vereenigde Nederlandsche Geoctrooyeerde Oostindische Compagnie (formal)
Parusahaan publik
IndustriProto-Konglomerasi, Perdagangan
NasibBangkrut wan sabarataan ampunnya di Nusantara dinasionalisasi
Pandahulu
Panarus Hindia Belanda
Didiriakan20 Maret 1602 malalui panggabungan ampat perusahaan dagang Belanda
PandiriJohan van Oldenbarnevelt wan Staten Generaal
Ditutup31 Desember 1799
Kantur
pusat
,
Cabang
Citakan:Negara Batavia, Hindia Belanda
Wilayah operasi
Hindia Belanda (utama)
India
Tiongkok
Thailand
Taiwan
Malaka
Jepang
Afrika Selatan
Tukuh
kunci
Heeren XVII/Dewan Tujuh Walas (Republik Belanda, 1602-1799)
Gubernur Jenderal Hindia Belanda (Batavia, 1610-1800)
ProdukRarampah, sutra, karamik, logam, hewan ternak, dunti, banih, kedelai, tebu, anggur, kopi
Bandira Voc

Kongsi Dagang atawa Parusahaan Hindia Timur Belanda (Vereenigde Oostindische Compagnie atawa disingkat VOC) nang didiriakan pas tanggal 20 Maret 1602.[1] VOC adalah pasakutuan dagang asal Walanda nang mamonopoli pardagangan di Asia gasan kainanya dibawa ka Irupa. Disambat Hindia Timur lantaran ada pulang Geoctroyeerde Westindische Compagnie nang marupakan pasakutuan dagang gasan dairah Hindia Barat.

Bubuhan Walanda matan abad-16 ngini hudah mandapatakan habar nang bakaitan lawan jalan laut ka arah Timur (Asia) nang didapatakan matan bubuhan Italia (Venesia), nang baharinya suah dipakai oleh bubuhan Purtugis hagan palayaran. Maraga ngintu rahatan tahun 1595 kapal-kapal bubuhan dagang walanda sudah kawa sampai di Banten wan Jakarta.

Tagal maraga banyak parusahan dagang nang mangakui manguasai munupuli pardangan di intangan Asia khususnya Indunisia nang nahap banar,  maulah buhannya bacakut masalah manantuakan harga jual gasan rarampah sampai maulah kauntungan bajualan jadi bakurang. paampihannya kaadaan ngini maulah buhan Amsterdam wan Zeeland baputar utak sakira kawa manguasai pasar, imbah tu buhannya mamagatakan pandir gasan maulah parusahaan buhannya jadi sabuting haja mamakai caraa manggabung akan parusahaan-parusahaan buhannya.[2]

Pamugaanya, Walanda ka Nusantara ni gasan sakadar bamandak gasan badiam haja, tagal pas malihat hasil alam nang ada sing banyakan, lalu timbul kahandak buhannya gasan mampardagangkan rarampah tadi ka Irupa, maraga rarampah ni langka wan jua larang.

Rahatan Walanda balum datang, Indunisia sudah tadahulu kadatangan buhan Purtugis nang tujuannya sama jua gasan badagang. Pamugaannya buhan Purtugis basinggah ka Aceh (Tanah Sumatera) wan banten (tanah Jawa).[3]

Parusahaan ngini dianggap sabagai parusahaan multinasiunal tataimbaian di dunia [4] salajur jua jadi parusahaan tatambaian nang maungkai sistim pambagian saham.Kasalahan pangutipan: Tag <ref> tidak sah atau memiliki nama yang salah.

Tapi sabujurnya VOC marupakan sabuting pasakutuan awak dagang haja, tagal awak dagang ngini istimiwa lantaran dihambin ulih nagara wan dibari fasilitas wan hak-hak istimiwa (octrooi) nang kawa digunaakan sampai 21 tahun wan kawa dihanyari balawasan.[1] Misalnya VOC kawa baisi tentara, baisi mata uang, tatawaran lawan nagara lain sampai manyataakan perang.[1] Banyak pihak manyambat VOC sabagai nagara di dalam negara. VOC baisi anam palih (Kamers) di Amsterdam, Middelburg (gasan Zeeland), Enkhuizen, Delft, Hoorn, wan Rotterdam.[5] Delegasi matan ruang ngini takumpul sabagai Heeren XVII atawa 17 tuan.[6] Kamers manyumbangakan delegasi ke dalam pitung walas sasuai lawan proporsi modal nang bubuhannya bayarkan; delegasi Amsterdam bajumlah lapan.

Di kalangan urang Indunisia sampai di Malaysia, VOC baisi sambatan nang dipinandui lawan ngaran Kompeni atawa Kumpeni.[7] Istilah ngini baasal matan kasalahan urang Indunisia wayah manyambat compagnie dalam basa Balanda nang marujuk pada makna parusahaan[8]. Tapi rakyat Nusantara tapinandu Kompeni sabagai tentara Balanda lantaran panindasannya wan pamarasan lawan rakyat Nusantara nang sama kaya tentara Walanda. VOC jua baisi tujuan hagan mampartahanakan munupulinya lawan pardagangan rarampah di Nusantara.[9]

Maskipun sabujurnya buhan Walanda mandapat akan peta lawan katarangan tantang jalur-jalan laut manuju Asia nang kaya dipakai ulih buhan Italia lawan Purtugis waktu abad ka-16, tapi buhannya pas di tahun 1619 hanyar VOC kawa marintis pusat pardagangan surangan di Asia.

Salah satu ciri sistim pardagangan buhan VOC adalah ada nang ngarannya partnership atawa kamitraan, yakni buhannya maupayaakan sistim munupuli rarampah, mamakai cara mamaraki panguasa lukal nang ada di dairah ngintu. Sampai pas abad 16 cara ngini bahasil maraga buhan panguasa lukal mamarluakan bantuan matan buhan VOC gasan bacakut mamburu Purtugis matan wilayah buhannya. Dibalakang ngintu jua buhan VOC dasar handak mancakut buhan Purtugis gasan mamajuakan usaha pardagangan buhannya.[10]

Buhan VOC baanggapan amunnya padagangan di kawasan Asia ni harus digawi lawan cara kakarasan wan sanjata. Pandapat ngini dianut ulih Jan Pieterszoon Coen nang suah dua kali manjabat sabagai Gubernur Jenderal VOC nang baandak di Batavia (1619-1623, 1627-1629). Sidin suah baucap lawan babuhan Hereen XVII wayah tahun 1614, ujar sidin “tuan-tuan barataan sabujurnya harus tahu matan pangalaman buhan panjalajah tadahulu, bahwa pardagangan di Asia harus kita adaakan gawiannya wan harus kita ingkuti pisit lawan parlindungan sanjata. Sanjata ampun kita harus ditanggung matan kauntungan nang didapatkan matan pardagangan ngintu. Jadi kita kada kawa mangambangakan pardagangan kita lamun kada barparang wan buhannya. Lawan jua kada kawa barparang lamun kada badagang”. Matan kalimat sidin kita pahami bahwa buhan sidin marupakan kalumpuk nang baanggapan lamunnya pardagangan nang ada di Asia ni harus digawi lawan cara barabutan manggunaakan kakarasan wan sanjata.

Kaakhirannya, pas abad ka-18 VOC dibubarakan. Manurut salah sabuting pandapat panyabab kamunduran VOC, matan tahun 1783 rami banar paparangan di Irupa nang diumpati Inggeris wan Parancis. Wayah nintu Walanda ada di pusisi kada maumpati siapa-siapa, buhannya nitral haja. Tagal maraga parang dua nagara ngini, VOC takana batunya. Buhan VOC nang balayar kana sarangan ulih buhannya. Kundisi ngini badampak kada bahasil palayaran buhannya, maraga kapal-kapal nang tulak matan Asia atawa nang handak ka Asia kana sarang tarus ulih kapal-kapal armada dua nagara nang lagi bacakut nintu. Maraga ngini nang maulah kapal-kapal buhan VOC kada tapi kawa tulak balayar lagi, sahingga itungan buhannya sasar tahun sasar bakurang maantara tahun 1783 wan tahun 1795.

Sahingga kauntungan VOC bakurang wan buhannya talilit hutang banyak maraga kada sanggup mambayari, sampai kaakhirannya tahun 1795 nagara mamagatakn gasan maambil alih sabarataan kakayaan VOC gasan syarat malunasi utang-utang buhannnya.

Harta kasugihan VOC nang janisnya kaya binting-binting atawa dairah wadah pruduksi rarampah di Nusantara diambil ulih nagaranya. Harta banda ngini lah nang manjadi cikal bakal matan adanya Nagara Kulunial Walanda nang ada matan tahun 1817.[11]

Sajarah[babak | babak asal-mulanya]

Galangan kapal Perusahaan Hindia Timur Belanda di Amsterdam, pintangan tahun 1750.
Replika Amsterdam (1749).
Kamar Dagang VOC di Amsterdam.

Datangnya bubuhan Irupa matan jalur laut dimulai ulih Vasco da Gama, nang wayah tahun 1497-1498 kawa balayar matan Irupa ka India jalan Tanjung Harapan (Cape of Good Hope) di hujung salatan Afrika.[12] Makanya buhannya kada parlu lagi basaing lawan padagang-padagang Timur Tangah gasan mandapatakan jalan ka Asia Timur, nang salawas ngini dilalui jalan jalur darat nang babujuran babahaya. Pamulaannya, tujuan utama bangsa-bangsa Irupa ka Asia Timur wan Tunggara tamasuk ka Nusantara adalah gasan pardagangan, damintu jua lawan bangsa Walanda.[13] Misi dagang nang imbahnya disambung pulitik pamukiman (kolonisasi) digawi ulih Walanda lawan karajaan-karajaan di Jawa, Sumatera wan Maluku, tagal di Suriname wan Curaçao, tujuan Walanda matan pamulaan babujuran kolonisasi (pamukiman). Matan latar balakang pardagangan ini, nang mamulai panjajahan bangsa Indunisia (Hindia Belanda).

Salawas abad ka-16, pardagangan rarampah kabanyakannya baasal matan Purtugis lawan mamakai Lisbon sawagai palabuhan utama. Sabalum revolusi di nagara Walanda, kota Antwerp mamingkuti gawian panting sawagai distributor di Irupa Utara, tagal imbah tahun 1591 Portugis manggawi baimbaian lawan firma-firma matan Jirman, Spanyol, wan Italia mamakai Hamburg sawagai palabuhan utama nang jadi wadah gasan mambagiakan barang-barang matan Asia, maugah jalur pardagangan jadi kada maliwati Walanda. Tagal sakalinya pardagangan nang digawi Portugis kada efisien wan kada mampu manyadiaakan parmintaan nang magin batinggi, tautama sahang. Pasadiaan nang kada lancar maulah harga sahang larang banar wayah nitu. Lain pada nitu Unifikasi Portugal wan Kerajaan Spanyol (nang wayahnya parang lawan Walanda wayah ngitu) pas tahun 1580, maulah buhan Walanda jadi kaganangan. Katalu faktor nitu nang maulah Walanda mamasuki pardagangan rarampah antarbanua. Kaakhirannya Jan Huyghen van Linschoten wan Cornelis de Houtman mahaga "jalur rahasia" palayaran Portugis, nang mambawa palayaran panambaian Cornelis de Houtman ka Banten, palabuhan utama di Jawa pada 1595-1597 lawan kapal wan awak buhannya marasani banyak karusakan.[14]

Pas 1596, ampat kapal pajalanan dipimpin ulih Cornelis de Houtman balayar manuju Indunisia, wan marupakan hubungan pamulaan Indunisia lawan Walanda. Pajalanan ngini sampai Banten, palabuhan sahang utama di Jawa Barat, di sini buhannya taumpat dalam parucauan lawan bubuhan Portugis wan panduduk lokal. Houtman balayar pulang ka arah timur malalui pantai utara Jawa, sawat disarang ulih panduduk lokal di Sedayu maulah kahilangan 12 urang awak, wan taumpat parucauan lawan panduduk lokal di Madura maulah tabunuhnya saikung pimpinan satampat. Imbah kahilangan sapalih awak jadinya pas tahun imbahnya buhannya maambil kasapakatan gasan bulik ka Walanda tagal rarampah nang dibawa mayu gasan mahasilakan kauntungan. [15]

Pamugaannya rahatan bamula bagana di Bantin ni, buhan Walanda disambut baik ulih buhan panduduk sakitar maraga sifat buhannya nang baik banar. Di sini buhannya maadaakan parjanjian dagang lawan pribumi. Sasaran utama buhan sidin pas rahatan bagana di Banten ni rarampahan nang ada di Pasar Bantin, nang mana pasar ngini jadi wadah sintral masyarakat matan bamacam dairah tamasuk Maluku gasan majual hasil alamnya. Kaakhirannya buhannya timbul bacakut lawan buhan pribumi marga sifat buhannya nang katuju bahutang tapi kada bayar. Kasus ngini maulah kancang situasi watu ngintu, buhan walanda manimbaki kota Bantin matan atas kapal wan imbah ngitu bukah maninggalakan palabuhan ngintu gasan balayar ka daairah lain, tagal marga buhan VOC sudah tasiar habar sabagai urang bakalakuan kada baik, imbahnya satiap buhannya basinggah ka palabuhan urang lain kaya di palabuha Acih, buhannya kada ditarima ulih masyarakat di sana.

Kalakuan kasar buhannya ni tarsabar sampai ka barbagai dairah pasisir utara pantai Laut Jawa, kaakhirannya maulah buhannya kada ditarima ulih panduduk sampai ka pulau Bali. Imbah tu bulikan buhannya ka nagari asalnya mambawa kauntungan nang sadikit.  Tapi bujur kada barhasil mambawa kautungan barupa duit, palayaran buhannya ngini saulah mambawa angin harapan gasan buhannya supaya batulak lagi gasan bacari kauntungan ka Nusantara.[16] Rupanya marga ngini pengalaman pertama buhan sidin batulak, buhan sidin lawas banar hanyar sampai marga kada manguasai lawan midan parjalanan nang dilalui.

Wayah tahun 1598, buhan Armada Walanda batulak pulang manuju jalur Asia nang dimpimpin langsung ulih badua badangsanak Frederick wan Cornelis de Houtman sawagai palayaran ganal yang pamugaan. Buhannya batulak manggunakan dua kapal nang diisi ulih 223 awak.


[1] Karel Steenbrink, Kaum Kolonial Belanda dan Islam di Indonesia (1596-1942, (Gading Publishing, Yogyakarta : 2017), h. 1-2

Pada 31 Disimbir 1600, Inggris mamulai mandiriakan parusahaan dagang di Asia bangaran Parusahaan Hindia Timur Britania wan bapusat di Kalkuta. Imbahnya Walanda maumpati tahun 1602 wan Parancis jua kada hakun tatinggal lawan mandirikan Parusahaan Hindia Timur Parancis tahun 1604.

Wayah 20 Marit 1602, gasan manyaingi palayaran wan pardagangan buhan Irupa lainnya, bubuhan padagang Walanda mandiriakan Verenigde Oostindische Compagnie nang batujuan gasan manjalanakan pulitik manupuli pardaganngan rarampahan di Indunisia.. Wayah itu, kajadian parsaingan bubujuran di antara nagara-nagara Irupa, yaitu Portugis, Spanyol, Inggris, Parancis, wan Walanda, gasan marabutakan hegemoni pardagangan di Asia Timur. Gasan mahadapi masalah ngini,Staaten Generaal di Walanda, VOC dibari wawanang baisi tantara nang harus buhannya duiti saurang. Salain nitu, VOC jua baisi hak, lawan ngaran Pamarintah Walanda nang wayah nitu masih babantuk republik, gasan maulah parjanjian kanagaraan nang manyataakan parang tarhadap sabuting nagara. Sabuting parkumpulan dagang nang kaya VOC, marga wawanang ngini kawa batindak nang kaya sabuting nagara babujuran.

Tahun pamugaan mandiriakan VOC ni buhannya ditarima haja ulih buhan raja panguasa wilayah marga kalakuan buhan VOC nang mambantu buhan pibumi matan panjajahan buhan Purtugis.  Maskipun kaitu di Aceh wan di Maluku buhan VOC masih balum ditarima marga kalakuan buhannya bahari nang marugiakan masyarakat. Imbah tahun Gubernur J.P Coen manjadi Gubernur Jenderal VOC, arah pulitik buhannya sudah tabaca jalas. Lain maraga sakadar pardagangan haja, tagal jua sagan malaksakan nang ngarannya munupuli pardagangan wan pulitik kakuasaan gasan manguasai raja-raja panguasa nang ada di Indunisia.[17]

Marasa arah pulitik buhannya ni pina marugiakan Nusantara, timbulah baragam riaksi, salah sabutingnya tarjadi parcakutan. Parcakutan ngini tarkadi wayah VOC manduduki Batavia, maraga dairah ngini marupakan dairah kakuasaan karajaan Bantin wan pusisi buhan VOC ni disambat mangancam lawan parikunumian wan parpulitikan karajaan Bantin.[18]

Parusahaan ngini mandiriakan markasnya di Batavia (damini Jakarta) di pulau Jawa. Pos kolonial nang lain jua didiriakan di tampat nang lain di Hindia Timur nang imbahnya manjadi Indunisia, nang kaya di kapulauan rarampah (Maluku), nang tamasuk Kapulauan Banda di mana VOC manjalankan monopoli atas pala wan fuli. Metode nang dipakai gasan mampartahanakan monopoli tamasuk kakarasan tahadap populasi lokal, wan jua pamarasan wan pambunuhan massal.

Pos pardagangan nang taruhui baandak di Deshima, pulau ulahan di lapas pantai Nagasaki. Dairah ngini adalah tampat sabubutingannya di mana bubuhan Irupa kawa badagang lawan Japang.

Hak oktrooi adalah kaistimewaan nang ampun VOC gasan manjalankan pardagangan di kawasan Hindia.[19] Isi hak oktroi Octrooi tamasuk tujuan didiriakannya VOC. Preambule octrooi babunyi, "VOC diulah gasan manyadiaakan arah wan mambariakan navigasi gasan pardagangan di Hindia Timur." Pardagangan di nusantara salawas 200 tahun dikuasai VOC badasarakan piagam octrooi pada tahun 1598 parusahaan nang ada wayah nitu digabungakan jadi sabuting kongsi dagang. Pada bulan Marit 1602 tabantuk Perserikatan Maskapai Hindia Timur, François Valentijn dalam Oud En Nieuw Oost-indien (1602) mancatat octrooi dibariakan parlemen Belanda. Octrooi, piagam pandirian Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) nang baisi hak-hak istimewa VOC di Nusantara.[19]

Pada 1603, VOC dapat izin di Banten gasan mandiriakan kantor parwakilan wan pada 1610, Pieter Both diangkat jadi Hubnur Jenderal VOC panambaian (1610-1614), tagal mamilih Jayakarta sawagai pusat administrasi VOC. Salawas itu, Frederik de Houtman jadi Gubernur VOC di Ambon (1605-1611) wan imbah nitu jadi Gubernur gasan Maluku (1621-1623). Makanya pada tanggal 31 Disimbir 1799 banyaknya pajabat VOC nang taumpat korupsi maulah baban hutang VOC jadi magin banyak, sampai VOC saurang bangkrut wan pailit. VOC dinyataakan bubar ulih Hubnur Jendral VOC Van Overstraten, sabarataan hutang piutang wan samunyaan ampun VOC diambil alih ulih pamarintah Walanda.[20]

Parumahan tatambayan[babak | babak asal-mulanya]

Gambar Pamandangan Pulau wan Kuta Batavia Ampun Walanda Gasan Kumpeni India

Pas tahun 1603, pus pardagangan tatap tatambayan ampun Walanda di Indunisia didiriakan di Banten, di barat lautnya Jawa.[21] Imbah ngitu, pas tahun 1611, pus pardagangan lainnya didiriakan di Jayakarta (nang limbah ngitu ngarannya baganti jadi 'Batavia' lalu baganti pulang jadi 'Jakarta').

Markas VOC ada di Pulau Ambon matan tahun 1610 sampai 1619. Biar lukasi Pulau Ambon ngini ada di pusat maolah rarampah, inya masih jauh matan jalur pardaganan Asia wan kagiatan VOC nang lainnya, mulai matan Afrika sampai Jepang.[22] Lukasi nang paling dicari buhan VOC ngitu lukasi nang ada di sabalah barat nusantara, nang kaya Selat Malaka nang stratigis. Tapi, gara-gara Portugis manjajah maulah inya jadi musuh nang babahaya. Pambangunan parumahan tatambayan nang tatap ampun VOC jadinya tangalih manggawinya, maraga dihawasi banar wan panguasa lukal nang kuat wan parsaingan matan padagang Cina wan Inggris.

Palayaran kadua Parusahaan Hindia Timur Britania ka Maluku bakajadian pas tahun 1604, wan antara tahun 1611 wan 1617 buhannya maulah pus pardagangan nang lain lagi di sabarataan wilayah nusantara. Pas ngini tu mulai parsaingan antara Inggris wan Walanda gasan mancari jalan masuk ka wilayah rarampah sabab ambisi munupuli bubuhan Walanda taancam.[23] Paampihannya, parjanjian diplumatik wan karjasama antara Walanda wan Inggris pasal pardagangan rarampah maulah paristiwa pambantaian Ambyona. Sapuluh ikung urang Inggris disiksa wan dibunuh sabab bakanca malawan pamarintah Walanda. Imbah kajadian ngitu, Inggris maninggalakan barataan kagiatan bubuhannya di Indunisia (kacuali di Banten).

Pas tahun 1619, Jan Pieterszoon Coen dipilih jadi gubernur jendral VOC. Pas tanggal 30 Mei 1619, Coen didangani lawan sambilan walas kapal nang kuat manyarbu Jayakarta. Inya maundurakan buhan pasukan Banten, imbah ngitu baasa maulah Batavia gasan markasnya VOC.

Panguasaan buhan VOC di Batavia tahun 1619 ngini maulah buhan Mataram kada katuju nang wayah itu dipimpin ulih Sultan Agung, sidin rahatan ada pruyik paluasan pangaruh sampai ka pulau Jawa wan dairah-dairah nang lain di luar pulau Jawa. Imbah buhan VOC makin bakandak lawan kakuasaan munupuli pardagangannya di pinggiran utara pulau Jawa, maulah buhan Mataram tambah sarik lawan VOC. Kaakhirannya buhan Mataram manyarang baramian ka Batavia pas maantara tahun 1618 wan tahun 1629, nang mana ngini manjadi bukti gasan parlawanan tarhadap panitrasi pulitik gasan buhan VOC.

Parluasan[babak | babak asal-mulanya]

Gambar Duit Perusahaan Hindia Timur Belanda tahun 1735

Rancana Coen tamasuk manjadiakan Batavia ngitu jadi pusat pardagangan intra-Asia, mulai matan Jepang sampai Cina, Burma, kapulauan Indonesia, wan Ceylon sampai ka Persia. Coen manyuruh bagawi tantara bayaran matan Ambon wan bubuhan buruh Cina gasan mangambangakan pardagangan rarampah. Biar rancana ngini kada parnah tawujud, Coen kawa manjalanakan munupuli Walanda gasan pardagangan rarampah lawan cara basakutu ka Kasultanan Ternate pas tahun 1607. Tujuannya ngini gasan maatur pruduksi cangkih, wan manguasai Kapulauan Banda supaya kawa maatur pardagangan pala. Walanda marabut Malaka matan Portugis pas tahun 1641, maulah Walanda kawa maatur wilayah lautnya. Walanda wan Spanyol bamulai hual pas tahun 1600 gasan marabutakan wilayah ngitu. Bubuhan armada Walanda manyarbu Filipina Spanyol, tapi sayang bubuhannya gagal. Imbah ngitu diadaakan kasapakatan damai pas tahun 1648, dingarani Pardamaian Westphalia.[24]

Pas partangahan abad ka-17, Batavia sudah jadi pusat pardagangan nang panting. Di wayah ngitu jua, bubuhan Walanda kawa manangkis panyarbuan matan karajaan Mataram Jawa. Walanda manguasai kuta Makassar di Sulawesi pas tahun 1667, jadinya pardagangannya diatur VOC. Palabuhan-palabuhan di Sumatera gin jua dikuasai VOC, wan Walanda maundurakan bubuhan Portugis paling pauncitan tahun 1660. Sawagai upah maatur munupuli pardagangan sahang wan maundurakan bubuhan Inggris, Walanda mandangani anak lalakian panguasa Banten gasan maambil kakuasaan matan abahnya pas tahun 1680.

Kabijakan VOC pas ngini adalah mamusatakan parhatiannya ka pus-pus pardagangan ampun bubuhannya wan kada u'umpatan marabuti wilayah nang mamakan kaongkos. Tapi, pas wayah ngitu, VOC jadi taumpat-umpat lawan pulitik dalam bubuhan Jawa wan taumpat jua di babarapa parang nang malibatakan bubuhan pamimpin Mataram wan Banten (Bantam). VOC maolah kasapakatan wan susuhunan (raja) Mataram, karajaan nang paling bakuasa di Jawa. Karajaan ngini mambari ijin ka VOC haja gasan kapal-kapal bubuhan Walanda kawa badagang di Nusantara.

Kapantingan VOC di Mataram  kada hanya sagan pardagangan antarbanua, tagal maraga kumuditas kunsumsi gasan babuhan pagawai wan tantara nang baandak di sabahagian binting di Nusantara. Kabutuhan ini didapatkan buhannya maraga jasa nang buhannya gawi gasan maatasi kunflik internal buhan Mataram. Wan jua Pantai utara Mataram dijadi akan wadah sabahagian kakuasaan VOC maraga mangganii Mataram atas bantuan militirnya.

Sakalipun buhan VOC kakuasaan dagangnya di Mataram kada talalu luas banar dibandingakan dairah-dairah nang lainnya, kaitu gin VOC ada haja batinggalan bakas di Mataram. Nang kaya tiknologi paparangan buhannya ambil ciri-ciri kemilitiran buhannya. Panataan pasukan, babaris, parsanjataan wan lainannya nang bakaiatan lawan dunia parmlitiran manjadi bahagian dari tantara Mataram.

Apalagi wayah abad ka-17, paparangan rahatan manjadi kabutuhan, tarutama gasan malawan pambaruntakan buhan Trunojoyo wan Suropati wan jua pambaruntakan buhan pangeran Mataram di abad ka -18.

Salawas bagana di Mataram, buhan VOC kada kawa mampangaruhi sistim ikunumi buhan Mataram. Gagasan wan cara-cara badagang buhan VOC kada diumpati ulih buhan Mataram. Gasan buhan Mataram, tujuan ikunumi adalah gasan mangandaliakan kakayaan wan duminasi kakuasaan karajaan, nang artinya raja sacara pribadi bakuasa banar lawan kakuasaan karajaan. Maraga Mataram panting banar gasan buhan VOc maraga baras wan kayu, maka tapaksa lah buhan VOC manuruti sistim ikunumi dagang nang dijalanakan ulih buhan Mataram.

Biar VOC gagal mandapatan kakuasaan gasan maatur sabarataan pardagangan rarampah di Indunisia, tapi bubuhannya labih suksis pada bubuhan Portugis nang sabalumnya. Bubuhan VOC rajin banar mamanpaatakan pambagian-pambagian karajaan-karajaan halus di Jawa nang manggantiakan karajaan Majapahit gasan maolah pajajakan nang tatap di Jawa, supaya tumbuh jadi karajaan kulunial nang babasis di daratan wan jadi salah sabuting parusahaan ampun kulunial nang paling sugih di dunia.[25]

Pupulasi Subjik[babak | babak asal-mulanya]

Ujar 'sinsus panduduk tatambayan nang kawa diparcaya', wilayah Hindia Timur nang dikuasai Walanda baisi kurang labih 2 juta ikung panduduk pas tahun 1795, ada 1,5 juta ikung nang badiam di pantai timur laut Jawa. Sinsus nang imbah ngitu mahapaki jumlah matan sinsus nang sabalumnya. Nang kaya Ceylon, hasil panilitian mudirin manunjukakan amun jumlah sabarataan pupulasi subjik VOC batambah matan 453.000–503.000 pas ahir abad katujuh walas jadi 2.445.000–2.902.000 pas ahir abad kalapan walas. Pas ahir abad ka-17, kabanyakan bubuhan VOC (300.000 ikung urang) badiam di Ceylon. Pas ahir abad ka-18, pupulasi Ceylon Walanda bajumlah 350.000–817.000 ikung urang dibandingakan wan 2 juta panduduk Jawa (wan sisa masalah bubuhannya nang badiam di pulau-pulau Melayu nang lain, ditambah jumlah pupulasi nang sadikit 25,000 ikung urang di Koloni Tanjung, Afrika Selatan).[26]

Dampak VOC[babak | babak asal-mulanya]

Dampak VOC nang paling babakas banar gasan bubuhan pamarintahan asli Indunisia adalah tiknulugi bubuhan VOC, tarutama bidang parsanjataan wan parkapalan. VOC nyata-nyata manampaiakan kaharatan karajaan pribumi nang mamakai tiknulugi ngini, tarutama karajaan di Maluku wan Jawa. Biar panjajah nang tadahulu, bubuhan Portugis, VOC Walanda banyak mamakai tiknulugi ngini gasan marabuti kapulauan Indunisia wan bakalahi marabutakan babarapa palabuhan wan kuluni Portugis di Asia, nang kaya Malaka, Ceylon, wan Ambon. VOC taumpat labih sarius ka masalah intrik karaton Mataram wan mamanpaatakan sakiranya kaluarga bubuhan karajaan Jawa kawa dibalah-balah, supaya bubuhannya kawa mandapatakan jajakan nang kuat di Jawa.  

Dampak matan VOC nang luar biasa lainnya adalah parubahan sistim pardagangan di kapulauan Indunisia. VOC nang manatapakan kabijakan munupuli pardagangan rarampah jadinya musti mahapus sistim pardagangan sabalumnya nang malibatakan banyak palabuhan, karajaan, wan padagang. Hal ngini maolah sikap kada katuju matan kabijakan pardagangan Asia, nang maolah VOC talibat saliritan patampuran wan parang marabuti wilayah.

Bubuhan VOC hidup tapisah matan panduduk asli Indunisia, wan urang Walanda ngitu pusisinya tarandah di sistim status pribumi. VOC manganalakan ubjik, tiknik, wan urganisasi parusahaan ka masarakat Indunisia, tapi kada bapangaruh banar ka urang-urang Indunisia nang pintar. Kabalikannya, pas bubuhan Irupa nang lain manyambati aturan utukrasi, hirarki, wan hak waris, VOC mainjam nilai-nilai ngini matan masarakat Indunisia. Gubernur-jendral jadi kaya bangsawan wan kada maninggalakan pus nang bubuhannya diriakan. Nang kaya bangsawan Indunisia, bubuhannya mambari gawian ka bangsawan lukal wan agin Cina gasan maatur bubuhan buruh.[27]

Catatan batis[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ a b c "Hari ngini VOC Berdiri". Historia - Majalah Sejarah Populer Pertama di Indunisia (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2019-08-21. 
  2. ^ Tim Nasional Penulisan sejarah Indonesia, Sejarah Nasinal Indonesia-Kemunculan Penjajahan di Indonesai Jilid IV (Balai Pustaka, 2010) h. 29
  3. ^ Azizah Etek dkk. Kelah Sang Demang Jahja Datoek Kajo Pidato Otokritik di Volksraand 1927-1938 (LKiS Yogyakarta, Yogyakarta:2008), h.1
  4. ^ http://www.kb.nl/themas/geschiedenis-en-cultuur/koloniaal-verleden/voc-1602-1799 Archived 2015-02-07 at the Wayback Machine VOC at the National Library of the Netherlands (in Dutch)
  5. ^ Boxer, C.R (1983). Jan Kompeni: Sejarah VOC dalam Perang wan Damai 1602-1799. Sinar Harapan. 
  6. ^ "Riwayat di Balik Berdirinya Kompeni Dagang VOC". Historia - Majalah Sejarah Populer Pertama di Indunisia (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2019-08-21. 
  7. ^ "Inilah Asal Usul Kata "Kompeni"". Berdikari Online (dalam bahasa Indonesia). 2018-11-21. Diakses tanggal 2019-08-21. 
  8. ^ "Inilah Asal Usul Kata "Kompeni"". Berdikari Online (dalam bahasa Indonesia). 2018-11-21. Diakses tanggal 2019-08-21. 
  9. ^ "Kekuasaan VOC di Indunisia". webcache.googleusercontent.com. Diakses tanggal 2021-02-14. 
  10. ^ Tim Nasional Penulisan sejarah Indonesia, Sejarah Nasinal Indonesia-Kemunculan Penjajahan di Indonesai Jilid IV (Balai Pustaka, 2010) h. 30-31
  11. ^ Tim Nasional Penulisan sejarah Indonesia, Sejarah Nasinal Indonesia-Kemunculan Penjajahan di Indonesai Jilid IV (Balai Pustaka, 2010) h. 51-52
  12. ^ Ames 2009, hlm. 1.
  13. ^ Parthesius 2010, hlm. 33.
  14. ^ Hannigan 2015, hlm. 83.
  15. ^ Hannigan 2015, hlm. 85.
  16. ^ Karel Steenbrink, Kaum Kolonial Belanda dan Islam di Indonesia (1596-1942, (Gading Publishing, Yogyakarta : 2017), h. 1-2
  17. ^ Marwati Djoened Poesponogoro, dan Nugroho Notosusanto, Sejarah Nasinal Indonesia III(Balai Pustaka, Jakarta ; 1984) h 47
  18. ^ Marwati Djoened Poesponogoro, dan Nugroho Notosusanto, Sejarah Nasinal Indonesia III(Balai Pustaka, Jakarta ; 1984) h47
  19. ^ a b Media, Kompas Cyber (2020-02-17). "Hak Oktroi: Pengertian dan Isinya Halaman all". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2022-05-04. 
  20. ^ Media, Kompas Cyber (2020-07-03). "Runtuhnya VOC Halaman all". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2022-05-04. 
  21. ^ Ricklefs, p. 29
  22. ^ Ricklefs, p. 28.
  23. ^ Ricklefs, p. 29
  24. ^ Newson, Linda A. (April 16, 2009). Conquest and Pestilence in the Early Spanish Philippines. University of Hawaii Press. hlm. 34–35. ISBN 978-0-8248-6197-1. 
  25. ^ Ricklefs (1991), pages 22 to 26
  26. ^ Markus Vink. "From the Cape to Canton: The Dutch Indian Ocean World, 1600–1800 — A Littoral Census." Journal of Indian Ocean World Studies, 3 (2019), pp. 13–37. Pages 33–35.
  27. ^ Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and HistoriesAkses gratis dibatasi (uji coba), biasanya perlu berlangganan. New Haven and London: Yale University Press. hlm. 210–211. ISBN 0-300-10518-5.