Datu Sanggul

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Datu Sanggul
LahirSekitar 18-an Masehi
ManinggalTatakan, Tapin Selatan, Tapin
Dipinandu margaUlama
AgamaIslam

Datu Sanggul, masyarakat mengiaunya, marupakan saurang ulama wan tukuh masarakat. Sacara husus di dairah Tatakan, Tapin Selatan, Tapin. Sidin hidup intang abad ka-18 M, asa jaman lawan Maulana Syekh Muhammad Arsyad al-Banjari.

Sidin ba'asal matan Palembang (kisah nang lain manyambat: Aceh[1]/Hadramaut), imbahnya malanglang buana ka macam-macam panjuru gasan manuntut ilmu, sampai ampihnya datang di Tatakan wan baguru lawan Datu Suban, saurang ulama ganal nang ada di Tatakan, Tapin Salatan, Tapin jua, imbah hayatnya wan kuburannya rancak dijiarahi ulih masyarakat.[2]

Atas jasa-jasanya ka wadah masarakat, ngarannya dijadiakan salah asa rumah sakit di Rantau, RSUD Datu Sanggul[3]

Ngaran[babak | babak asal-mulanya]

Dalam salah asa riwayat dikisahakan bahwa ngaran Datu Sanggul syekh Muhammad Abdussamad. Dalam riwayat nang lainnya, dikisahakan ngaran sidin Ahmad Sirajul Huda.[2][1][4]

Galar Datu Sanggul[babak | babak asal-mulanya]

Salah sabuting riwayat dikisahakan, digalari Datu Sanggul marga sidin cangkal ma'asi lawan parintah gurunya di dalam khalwat husus nang sama artinya lawan 'manyanggul’ atawa mahadangi (turunnya) ilmu matan Allah Swt..

Ada jua nang manyambat sidin rancak manyanggul (basa lukal) atawa malawani pasukan tantara Walanda di parbatasan kampung Muning, sahingga tantara Welanda bukah malihatnya.

Kisah nang lain jua mangisahakan, galar Datu Sanggul ngitu marga kakatujuan sidin manyanggul (mahadangi) hiwan buruan.

Ada jua nang mangisahakan, rambutnya nang panjang wan rancak disanggul (digulung).

Kaparibadian[babak | babak asal-mulanya]

Katulusan hatinya dalam baibadah, wan katakwaannya dalam mandiriakan kalimat-kalimat Allah wan karamat nang dibariakan Allah kapadanya, maulah inya dipinandui sampai ka palusuk negeri.

Sabuting hal nang tagambar dalam Datu Sanggul, kacangkalan inya dalam manuntut wan manyampurnakan ilmu.

Syair[babak | babak asal-mulanya]

Datu Sanggul takanal jua lawan syair-syairnya nang liwar puitis wan hibak makna.

Salah sabuting syair nang liwar takanal adalah syair “Saraba Ampat[2][5] (basa Banjar: Serba empat). Syairnya tuh babasa Banjar nang sarat lawan palajaran tasawup. Di antara kutipan syairnya babunyi;

“Allah jadiakan saraba ampat. Syariat tharikat hakikat makripat. Manjadi sabuting dalam khalwat. Rasa nyamannya kadada tasurat”.

— Datu Sanggul

Ada jua syair makripat nang lain:

“Jangan uyuh mancarii bilah. Bilah ada di rapun buluh. Jangan uyuh mancarii Allah. Allah ada di batang tubuh”

— Datu Sanggul

Imbah ngitu, ada jua syair lain nang babunyi

"Riau-riau padang si bundan. Di sana padang si tamu-tamu. Karindangan dandam tangadah bulan. Di hadapan Allah kita tatamu”.

— Datu Sanggul

Syairnya dilantunakan Datu Sanggul wayah imbah mancungul matan tangah sungai wan bajalan di atas banyu sacara tanang, kada basah sama sakali awak sidin kacuali angguta wudu.

Riwayat[babak | babak asal-mulanya]

Sambahyang Jumahat[babak | babak asal-mulanya]

Pas wayah ngitu, di kerajaan Banjar nang masyarakatnya manjunjung tinggi nilai agama, mawajibakan lalakian nang sudah akil balig atawa sudah tuha supaya sambahyang Jumahat di masigit kampung saurang-saurang. Amun kada sambahyang, kana danda.

Dalam riwayat, Datu Sanggul diparcaya baisi karamat manggawi sambahyang Jumahat di Masjidil Haram saban [[Jumahat]. Ulih marga ngitu, saban Jumahat inya pun harus mambayar danda lawan karajaan sampai habis hartanya, pas ada sabuting waktu nang tatinggal kuantan wan landai wastu.

Wayah kaadaan ngitu, imbah digasak ulih bininya marga kadada lagi pakakas nang kawa dipakai gasan mambayari danda, Datu Sanggul imbahnya bajanji manggawi sambahyang Jumahat di masigit kampungnya. Wayah ngitu, sungai di kampungnya maluap wan nyaris banjir bakas hujan nang sing labatan wayah kamarian.

Pas para jamaah bawudu di pinggir sungai, mandadak Datu Sanggul datang wan langsung batajun ka sungai nang rahatan maluap. Inya bacabur langkap mamakai baju wan salawar. Urang-urang bakuriak wan takajut. Di tangah katarkajutan masarakat, Datu Sanggul mancungul matan tangah sungai wan bajalan di atas banyu sacara tanang, imbah ngitu langsung masuk ka dalam masigit. Labih takajut lagi, pakaian inya kadada basah lalu, kacuali angguta wudunya

Masarakat magin takajut, pas imam ma'angkat takbir mamulai sambahyang Jumahat diumpati jamaah nang lain, Datu Sanggul malantunakan syair haja, lantunan syair sidin babunyi "Riau-riau padang si bundan, Di sana padang si tamu-tamu. Rindu dendam tangadah bulan. Di hadapan Allah kita batamu... Allahu Akbar".

Baimbaian lawan ucapan Allahu Akbar ngitu, awak inya tarabang sampai habis urang sambahyang Jumahat. Maitihi kaadaan Datu Sanggul nang kaya ngitu, urang-urang nang di masigit magin takajut.

"Aku tadi sambahyang di Makkah. Kabalujuran di sana ada salamatan d wan aku maminta sadikit, ayuh kita makani baimbai biar sadikit"

— Datu Sanggul

Ujar Datu Sanggul wayah urang-urang masih takajut-kajut.

Mulai wayah ngitu, masarakat parcaya sabigian bahwa Datu Sanggul adalah sabuting Waliyullah. Pakakas Datu Sanggul nang pamulaannya dijumput karajaan, dibulikakan ulih karajaan.

Barsama Datu Kalampayan[babak | babak asal-mulanya]

Dalam riwayat nang lain, karamat Datu Sanggul ngini pun dibuktiakan Datu Kalampayan Syekh Muhammad Arsyad al-Banjari.[2][1]

Pas hari Jumahat di Kuta Makkah, Datu Kalampayan ada di sana, samasa di masigit Makkah gasan sambahyang Jumahat bajamaah, Datu Kalampayan manjanaki urang sambahyang di paraknya. Inya tatarik mancari tahu, marga urangnya mamakai baju palimbangan hirang wan salawar hirang sarta mamakai laung. Datu Kalampayan parcaya inya lain urang-urang Makkah, marga urang-urang Makkah kadada nang babaju kaitu. Baju nang kaitu wastu dipakai ulih urang Banjar wan urang tanah Jawa. Paristiwanya ngitu taitihi Datu Kalampayan babarapa kali saban Jumahat. "Kada salah lagi, pasti urang Banjar" ujar Datu Kalampayan wayah ngitu.

Imbahnya, Datu Kalampayan maulurakan tangannya, kamudian badudua basalaman. Kada puas batamuan di masigit, Datu Kalampayan mambawa urangnya ka rumahnya. Syekh Muhammad Arsya batakun wan disahuti urangnya ngitu bahwa ngarannya Datu Sanggul. Datu Kalampayan batakun lagi. "Ikam nih urang mana, asal mana wan sudah lawaskah badiam di Makkah?".

Datu Sanggul manyahuti takunan ngitu sambil takurihing "Aku saban Jumahat datang ka sini gasan sambahyang, wan asalku matan Banjar. Aku bagana di Banjar. Di sakitaran Tatakan," ujarnya.

"Jauh jua leh, kalau nang kaitu, maliwati rumahku di Martapura, Kayu Tangi baarti. Jauh banar tuh. misalkan nang kaitu, pakai apa ikam ka sini saban Jumahat?", ujar Datu Kalampayan batakun.

Datu Sanggul manyahuti "Aku kada mamakai apa-apa. Handak ka sini banar ai, wan jua kada sangaja Allah Swt. mambari'iku kakuatan gasan ka sini".

Tapikiran dalam hati Datu Kalampayan tantang kadatangan Datu Sanggulnya, apakah urangnya nih masih waras atawa urang nang taganggu pikirannya. Sahutan Datu Sanggul tadi tuh dirasaakannya kada masuk akal sihat. Sabab mungkin lah jarak nang jauh antara Tatakan wan Makkah kawa didatangi dalam masa satumat, wan bahkan kada mamakai apa-apa. Namun matan gaya basanya, Datu Kalampayan parcaya bahwa Datu Sanggul baasal matan Banjar.

Gasan mancubai kakadayakinannya ngitu, Datu Kalampayan imbahnya bapandiran lawan Datu Sanggul "Kalau bujuran ikam datang lalu babulik matan Tatakan, cuba tulung hari Jumahat nang dihadap bawaakan aku ulih-ulih matan kampung. Aku sudah lawas kada bulik kampung. Kurang-labih 30 tahun lawasnya. Salawas ngini aku badiam di Makkah kada suah kujuk-kujuk. Pakiraannya musim buah apa di kampung kita? Bawaakan ka sini gasan aku, tautama di Martapura wayah ngini musim nang apa," ujar Datu Kalampayan.

Datu Sanggul imbahnya badiri di muka lalungkang. Tangannya dilambaiakannya ka luar lalungkang. Wayah inya manarik pulang tangannya, ada sabigi durian wan kuini. "Nah, Datu Kayutangi ambil durian wan kuini nih. Ini datang matan Sungkai," ujar Datu Sanggul.

Buahnya ngitu ditarima Datu Kalampayan, wan dipariksa masih ada gatah matan tangkai kuininya ngitu. Sama nang kaya hanyar diputik matan higa rumah. Durian wan kuininya pun masak. Bahancap-hancap Datu Kalampayan manguyak wan mamakaninya. Dasar bujuran buah durian wan kuini. Duwa buah ngitu kadada di Makkah. Kuini Jawa haja jarang tadapat, kacuali janis buah-buah asam nang lain. Wan saat Datu Kalampayan babulik ka Tanah Banjar, inya magin takajut marga ada buah kuini matan karajaan Banjar nang mandadak hilang. Sakalinya, buah kuininya ngitu lah nang diputikakan Datu Sanggul gasan Datu Kalampayan.

Imbah partamuan itu, Datu Sanggul wan Datu Kalampayan bamagin rancak batamu di saban sambahyang Jumahat wan marga rancak batamuan, maka tajalin hubungan pasahabatan badudua. Rancak Datu Sanggul dibawa ka rumah Syekh Muhammad Arsyad. Datu Sanggul pun kada parnah manulak. Matan pasahabatan kaduwanya ngitu imbahnya ada sabuting kitab nang dingarani Kitab Barencong.[2][1] Sabuah kitab nang dibagi duwa sacara diagunal. Sapalih dipingkuti ulih Datu Kalampayan, wan sapalih nang lainnya dibawa ulih Datu Sanggul

Maninggal[babak | babak asal-mulanya]

Datu Sanggul labih anum maninggal, nang itu pas tahun panambaian kadatangan Syeikh Muhammad Arsyad di Tanah Banjar. Marga katarangan Syekh Muhammad Arsyad lah idintitas kaaliman wan katinggian ilmu Datu Sanggul katahuan wan dikatahui ulih masarakat, sahingga urang nang asalnya maanggap "Sang Datu" sabagai urang nang kada parnah sambahyang Jumahat sahingga kada layak gasan dimandiakan, matan habisnya babulik jadi hurmat imbah dipadahakan ulih Syekh Muhammad Arsyad sosok Datu Sanggul nang bujur. [1]

Rahatan sabalum maninggal, Datu Sanggul minta bawaakan kain kapan ka Datu Kalampayan bila Datu Kalampayan tuntung manuntut ilmu di Makkah (babulik ka Tanah Banjar) wan kalinya, kain kapan ngitu dipakai gasan mangapani Datu Sanggul saurang nang sudah bulik ka Rahmatullah batapatan lawan babuliknya Datu Kalampayan matan Makkah ka no Tanah Banjar.[2]

Kuburan[babak | babak asal-mulanya]

Kuburan Datu Sanggul rancak dijiarahi ulih masarakat, talabih hari parayan. Bubuhan pajiarah kada wastu urang Tapin tagal jua nang baasal matan Kabupatin Hulu Sungai Tengah, bahkan mutur banumur kandaraan KH (Kalimantan Tengah) wan KT ([[Kalimantan Timur) jua kalihatan parkir di pakarangan kumpliks kuburannya.[6]

Ujar panjaga Kuburan Datu Sanggul Rantau, Misrani, sudah jadi kabiasaan saban tahun, imbah hari raya sahari, banyak urang jiarah ka Kuburan Datu Sanggul.[7]

Lihati jua[babak | babak asal-mulanya]

Referensi[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ a b c d e Berimbang (site) (2 Desember 2014). "Riwayat Datu Sanggul". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2017-03-03. Diakses tanggal 2020-02-20. 
  2. ^ a b c d e f Khairil/Dillah (Media Kalimantan) (25 Oktober 2014). "Datu Sanggul Waliyullah Nan Berlimpah Karomah". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2015-01-31. Diakses tanggal 2020-02-20. 
  3. ^ Find the Best (site). "RSU Datu Sanggul Rantau". [permanent dead link]
  4. ^ Admin. "Datu Sanggul". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2015-08-16. Diakses tanggal 2020-02-20. 
  5. ^ Jalan Sufi (site) (Februari 2004). "Syair Serba Empat". 
  6. ^ Hendra Gunawan (Tribun News) (17 Mei 2012). "Libur Panjang Makam Datu Sanggul Dipenuhi Peziarah". 
  7. ^ Widiyabuana Slay (Tribun News) (1 September 2011). "Makam Datu Sanggul Jadi Incaran Peziarah di Hari Lebaran". 

Pranala luar[babak | babak asal-mulanya]