Patikala

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Patikala
Etlingera elatior Edit nilai pada Wikidata

Edit nilai pada Wikidata
Status konservasi (id) Terjemahkan
Galat Lua: expandTemplate: template "Infotaula d'ésser viu/Conservació" does not exist.
Taksunumi
DivisiTracheophyta
SubdivisiSpermatophytes
KladAngiospermae
Kladmonocots
Kladcommelinids
OrdoZingiberales
FamiliZingiberaceae
GenusEtlingera
SpesiesEtlingera elatior Edit nilai pada Wikidata
R.M.Sm. Edit nilai pada Wikidata, 1986 Edit nilai pada Wikidata
Tata ngaran
Basionim (id) Terjemahkan Alpinia elatior (en) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Ubah data ini di Wikidata

Patikala atawa disambat juwa Kecombrang, kantan, atawa Honje adalah tanaman rampah nang kambangnya, buahnya, wan biginya dijadikan sayuran. Ngaran lainnya adalah honjé nang onjé (Sunda), sampol (Sas.), kincung (Medan), bungo kala (Aceh), kambang rias (Tapanuli), asam cekala (Karo), kumbang sikal (Lpg.), sambuang (Mng), jaong (Kutai), takalu (Dayak Ma'anyan), lucu (Banyuwangi) lawan jua combrang (Jawa[1]). Urang Tailan manyambatnya daalaa. Di Bali disambat kecicang tagal batangnya nang anum disambat bongkot kecicang nang kaduanya dipakai gasan sambal matah.

Garambas[babak | babak asal-mulanya]

Rapun Patikala nang bakambang

Patikala babalang habang kaya tanaman pipisangan. Amun batangnya sudah tuha, rapunnya mahirip tipakan atawa laus, nang tinggi ma 5 m.[2]

Batangnya bulat, bulik, taganal di pangkalnya; tumbuh cagat wan banyak, bapaparakan, marundut, kauar matan rimpang nang malancar di bawah tanah. Rimpangnya kandal, babalang kuning anum, habang jambu amun anum. Daun 15-30 lambar nang tasusun dua baris, tasulang sali, di batang jadi-jadian; lambaran daunnya mangusung lunjung, 20-90 cm × 10-20 cm, pangkal mambulat atawa maandui, higanya bagalumbang, wan hujungnya mancuring handap, gundul tagal batukal wan rapat, hijau mancining, rancak bawahnya babalang bigi ramania wayah masih anum.[3] 

Patikala nang hanyar malarak

Kambang dalam karangan babantuk gasing, batangking nang panjangnya 0,5-2,5 m × 1,5-2,5 cm, lawan daun parisai babantuk jurung, 7-18 cm × 1-7 cm, babalang habang jambu ka habang tarang, badaging, bingkuk babalik wayah malarak. Kalupaknya babantuk tabung, panjangnya 3-3,5 cm, bataju 3 wan tabalah. Mahkuta babantuk tabung, babalang habang anum, sampai ma 4 cm.  Labellum[4] mahirip sudip, sakitar 4 cm panjang, habang tarang lawan higanya putih atawa kuning.[3] 

Buah bapajal dalam bungkul handak mambulat diamitir 10-20 cm; masing-masing ganal bijinya 2-2,5 cm, barambut halus handap di luarnya, hijau wan jadi habang wayah masak. Babigi banyak, habuk hirang, bakubut salut biji (arilus) putih jaranih atawa kahabangan nang masam.[3]

Manpaat[babak | babak asal-mulanya]

Patikala matan atas

  Patikala diulah jadi bahan campuran atawa bumbu panyadap bamacam masakan di Nusantara. Kuntum kambang ngini rancak dimakan mantah atawa dibanam imbah tu dipalit lawan sambal di Jawa Barat. Patikala nang disumap rancak dijadikan pacal diBanyumas. Di Pekalongan, patikala nang dihiris halus-halus jadi campuran gasan baulah megana, nangkaya urap nang bahannya nangka anum. Di Malaysia wan Singapura, patikala jadi bahan gasan baulah laksa.

Di Tanah Karo, buah patikala anum disambat asam cekala. Kuncup kambangnya wan "polong"nya jadi bagian utama matan sayur asam Karo; wan jadi mahilangakan bau amis rahatan mamasak iwak. Masakan Batak nang tarkanal, arsik iwak mas, jua mamakai asam cekala ini. Tagal kuncup kambangnya biasanya dimasak lawan daun gumbili jadi gule bulung gadung, masakan matan Tapanuli Selatan. Di Pelabuhan Ratu, buah wan bagian dalam pucuk patikala rancak dipakai gasan sambal kawan iwak laut babanam.

Di Sulawesi Selatan, tanaman wan buah patikala, rancak dipakai gasan bumbu masakan iwak bakuah kuning atawa pallu mara wan jua kapurung di dairah Luwu, lawan bumbu urap. Umbut patikala diyakini jadi tatamba panas dalam, nang caranya diubar atawa dibanam, imbah ngitu dimakan isinya.

Patikala jua kawa dijadiakan sabun pakai dua cara: manggisang langsung batang patikala ka awak wan muha atawa mancatuk palapah daun sampai babusa nang babau nang kawa langsung dipakai jadi sabun. Tumbuhan ngini jua kawa dipakai gasan tatamba panyakit kulit tamasuk campak.[2]

Matan rimpangnya, urang Sunda mandapati bahan pawarna kuning. Palapah daun nang bagabung manjadi batang, bahari dipakai gasan baanyam, imbah dikaringakan wan dirandam bahari-hari. Batangnya kawa jua diulah jadi kertas nang cukup bagus.[5]

Parian nang sama[babak | babak asal-mulanya]

Patikala hutan (E. hemisphaerica (Bl.) R.M. Smith) baisi rasa wan dipakai gasan nang sama. Parian nang ngini pina takasar, kawa tumbuh sampai ma 7 m, lawan bigi buah nang taganal, 5 cm × 2,5 cm.[3]  

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ kincung [Ind] : combrang ut. têpus (ar. têtuwuhan). Sumber: Bausastra Indonesia-Jawi, Purwadarminta, c. 1939, #1979.
  2. ^ a b Ardita, Ferdi. Sabun alami. Percik Yunior edisi 6 Oktober hal. 12. ISSN 1978-5429
  3. ^ a b c d Ibrahim, H. and F.M. Setyowati. 1999. Etlingera Giseke, dalam C.C. de Guzman and J.S. Siemonsma (eds.). Plant Resources of South-East Asia 13: Spices. PROSEA. Bogor. ISBN 979-8316-34-7. pp. 123-126.
  4. ^ bibir, yakni staminodia yang membesar, melebar, dan berwarna-warni
  5. ^ Heyne, K. 1987. Tumbuhan Berguna Indonesia I: 586-7. Badan Litbang Kehutanan, Departemen Kehutanan. Jakarta. (versi berbahasa Belanda -1922- I:538)

Pranala luar[babak | babak asal-mulanya]