Kaminting

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Bigi kaminting nang sudak dikuyak matan cangkangnya

Kaminting atawa Aleurites moluccana adalah ngaran tanaman nang biginya dipakai gasan minyak wan rarampah. Tanaman ngini masih bakulaan lawan gumbili wan tamasuk dalam suku Euphorbiaceae atawa tanaman bagatah.[1]

Di Indunisia, kaminting baisi banyak ngaran, nangkaya kembiri, gambiri, hambiri (Batak), damiu (Selayar) kemili (Gayo), kemiling (Lampung), buah kareh (buah keras, Minangkabau. Nias), muncang (Sunda), dèrèkan, pidekan, miri (Jawa), kamèrè, komèrè, mèrè (Madura), kumbè (Belitung) duwa pelleng (Bugis).[2] Lamun prupinsi nang paling banyak batanam Kaminting ialah di prupinsi Nusa Tenggara Timur duwa Sumatera Utara.[3]

Lamun di pardagangan antarbangsa dipinandui sawagai candleberry, Indian walnut, lawan candlenut. Puhunnya disambat sawagai varnish tree atawa kukui nut tree. Minyak nang diparas matan biginya dipakai gasan bahan cat. Kaminting adalah tumbuhan rasmi nagara bagian Hawaii lawan dukanu minyak kaminting dipakai gasan upacara agama buhannya duwa baulah lilin.[3]

Parawakan[babak | babak asal-mulanya]

Daun Kaminting di pulau Buton, Sulawesi Tenggara

Kaminting kawa ditamui di Sumatera Utara, Jawa, Madura, lawan Sulawesi Selatan. Tagal wayah sudah banilai ikunumi, wayahini sudah maucir ka dairah duwa banua trupis lainnya.[4]

Puhun Kaminting bantukannya puhun ganal nang kawa sampai 40 m wan kulit kayunya kawa sampai 1,5 m. Kulimbit kayu bawarna habu ruku duwa pina kasar. Matan jauh, rapunnya bakalir putih mancilang.[4] Cikangnya tumbuh babarang lawan kada baaturan libarnya, tagal lamun tanahnya sasak cagaran saikit haja cikangnya pacangan tumbuh maninggi puhunnya. Puhunnya baisi latik nang tatutup bulu halus matan batangnya. [5]

Daun[babak | babak asal-mulanya]

Daunnya bakalir hijau pucat sampai hijau tuha, tamasuk ka daun tunggal, basulang sali, batangking panjang sampai 30 cm nang baisi sapasang kalanjar di hujung tangking. Halaian daun handak mambulat, bulat hintalu, bulat juring atawa manyagitalu, badiamitir sampai 30 cm, pangkal nangkaya andui, batulang daun manjariji rahatan pamulaan haja, bataju 3-5 bantuk sagitalu di hujungnya.[4]

Kambang[babak | babak asal-mulanya]

Kambang duwa buah Kaminting anum

Kaminting bamusim kambang di pamulaan musim hujan nang ditarusakan ka musim buahnya di pahabisan musim hujan.[1] Kambangnya tamasuk ka dalam kalumpuk kambang barumah satu nang mana kambang lakian duwa kambang binian di puhun nang sama. Pancirinya adalah kambang lakian cungul di hujung lawan halus barangnya nang dikalilingi lawan kambang binian. Biasanya kambang lakian tumbuh tabanyak juwa talakas malaraknya.[5]

Kambang lakian ganalnya 6-7 mm, tagal kambang binian baukuran 9-10 mm. Kalirnya bamamacam mulai matan putih kahijauan sampai taka putih kusam. Kambangnya bahimpun wan babau harum khas nang mancungul kawa labih pada sakali satahun.[5]

Buah[babak | babak asal-mulanya]

Buah kaminting bantukannya bulat hintalu pina kiping nang ukurannya kikira 5-6 x 5,7 cm, bakalir hijau buah tin wan takalubut rambut halus. Daginnya putih, kada pacah nang isinya 1-2 bigi.[5]

Bigi[babak | babak asal-mulanya]

Bigi kaminting batungkang tabal duwa karas, kikira 3x3 cm pina giping nang bakalir putih wan tarasa baminyak. Bigi nang handak diambil, dihimpun haratan musim buah sudah tuntung maraga daging buah sudah bangai jadi tanyaman manguit biginya.[1]

Cara tanam[babak | babak asal-mulanya]

Puhun Kaminting nang masih anum

Kaminting tumbuh bagus di tanah nang bakapur atawa tanah bapasir nangkaya di pantai, tagal kawa juwa tumbuh di tanah nang kada tapi subur nangkaya tanah putsulik atawa tanah latusul. Kaminting biasanya tumbuh bagus juwa di katinggian 0-800 mdpl, tagal ada juwa Kaminting nang kawa tumbuh diatas 1.200 mdpl. Kaminting tumbuh haja di tanah nang rata, bagalumbang lawan tanah batabing curing. Lamun parihal iklim, Kaminting tumbuh haja di dairah nang iklimnya karing atawa basah, nang curah hujannya satahun sampai 1.500-2.400 mm wan suhunya 200-270C.[1]

Lacukan Kaminting kawa digandaakan pakai dua cara. Cara nang tanyaman kawa manjatu langsung matan puhunnya. Lacukannya dipilih matan puhun binian nang bantukannya giping, matan buah nang baluang dua wan masak di puhun. Biginya dirandam 15 minit lawan banyu dingin, imbah ngitu dipukul sampai rangat di hujungnya nang runcing. Kawa jua mangarik luang halus pakai gurinda atawa kikir sampai tampurungnya tipis. Kawa jua mamakai cara mambanam bigi nang dilacak imbah ngitu ditutup duwa tanah lawan halalang karing. Imbah sudah habis apinya, dibanam pulang 6 hari imbahnya supaya lakas malacuk.[1]

Panin[babak | babak asal-mulanya]

Kaminting nang matan bigi pacangan babuah amun umurannya 3-4 tahun. Tagal puhun nang lain matan bigi pacangan hancap babuah kawa di umur 2 tahun, lawan jua panin kawa 2-3 kali satahun. Lamun gasan dimakan, kaminting kawa dipanin kada sampai masak banar, lamun gasan diambil biginya atawa diulah lacukan pulang, buahnya ditunggui manjatu. Paninnya kawa pakai cara manaiki puhunnya atawa dijuluk pakai jujulukan.[1]

Hama duwa panyakit[babak | babak asal-mulanya]

Kaminting ngini tanaman nang kada tapi diganggui lawan hama duwa panyakit, tagal tatap ada haja nang manyarang nangkaya Hampial (Tetranichiadae), kalimbuai wan panguntat daun. Lamunnya hama nang marusak batang ada Panguntat batang matan kula Ceramicyadae, nang marusak akar ada Anai-anai, nang marusak buah duwa bigi ada Bari-bari, Biranga lawan kumbang panguntat buah.[1]

Lamun panyakit nang rancak ada di Kaminting adalah panyakit daun layu bakulat, atraknusa duwa panyakit gugur buah anum.[1]

Kagunaan[babak | babak asal-mulanya]

Kaminting nang biasa dijual siap pakai

Kaminting kawa baracun barbahaya lamun dimakan mantah-mantah, kawa maulah parut kada nyaman, muak sampai bahiraan. Lamunnya handak mamakai kaminting gasan rambut atawa bamasak, harus dipanasi pakai sangrai karing sampai kamintingnya panas, hanyar kawa dipakai.[6] Bigi Kaminting nang diulah jadi galapung kawa jua dipakai gasan pamakanan burung puyuh nang diharagu gasan hintalunya.[7]

Kaminting juwa dipilih gasan panghijauan di bawah bukit atawa tanah-tanah nang tabuka di Indonesia.[8] Lamun di Kalimantan Selatan, Kaminting baistilah ditanam gasan panghijauan di dairah aliran sungai di Taman Hutan Rakyat Mandiangin. Kaminting ngini juwa bamanpaan marga minyaknya kawa dijual lawan masyarakat wan biginya dijual ka Pontianak. Kaminting dipilih marga tanaman ngini lakas tumbuh, kada ngalih ditanam wan banyak kagunaannya.[9]

Rarampah[babak | babak asal-mulanya]

Biginya dipakai gasan bumbu bamasak, halian ngitu dipakai juwa gasan saus kantal nang dimasak lawan sayur duwa nasi.[4] Kaminting nang masak dipakai gasan baulah sabun, sampu lawan minyak kaminting.[8]

Tatamba[babak | babak asal-mulanya]

Bagian tanamannya biasa dipakai gasan tatamba, nangkaya minyaknya dipakaiakan ka rambut supaya subur, biginya dipakai gasan lancar bahira. Lamun kulimbit batangnya dipakai gasan tatamba tumur (Jepang), lawan tatamba bahiraan duwa muak bahira. Tagal di Sumatra, biginya dibanam lawan harang, imbah ngitu dikasaiakan ka pusat gasan bahiraan.[4]

Maawitakan kayu[babak | babak asal-mulanya]

Kaminting juwa dipakai gasan maawitakan kayu, nang minyaknya dipakai gasan parnis, cat, palapis kartas sakira tahan banyu, sabun, isulasi lawan pangganti gatah.[1]

Sampah[babak | babak asal-mulanya]

Tagal Kaminting banyak gunanya, ada juwa cangkang nang banyak urang kada tapi mamakai. Wayah ngini, sudah ada panalitian ulih ahli parihal cangkangnya nang kawa dijadiakan harang nang pacangan kawa dipakai gasan malambati buah masak. [10]

Lihati juwa[babak | babak asal-mulanya]

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ a b c d e f g h i Pasally, Sumanto (2020-05-02). "MENGENAL TANAMAN KEMIRI (ALEURITES MOLUCCANA WILLD) SEBAGAI TANAMAN REMPAH DAN OBAT". Kementrian Pertanian. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-03-09. Diakses tanggal 2023-03-09. 
  2. ^ Heyne, K (1987). Tumbuhan Berguna Indonesia Jilid 2. Jakarta: Yayasan Sarana Warna Jaya. 
  3. ^ a b "Mengenal Minyak Kemiri yang Punya Banyak Manfaat - Hutan Itu Indonesia" (dalam bahasa Indonesia). 2021-08-29. Diakses tanggal 2023-03-09. 
  4. ^ a b c d e BPDAS Barito (2016-07-27). "KEMIRI (Aleurites moluccana (L) Wild) –" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-08. 
  5. ^ a b c d "Pohon Kemiri - Asal, Sebaran, Morfologi, Manfaat & Budidaya". RimbaKita.com (dalam bahasa Indonesia). 2022-09-12. Diakses tanggal 2023-03-09. 
  6. ^ Agustiana, Devi (2021-10-25). "Bisa Bikin Satu Keluarga Keracunan, Tolong Jangan Nekat Makan Kemiri dengan Cara Ini, Efek Sampingnya Luar Biasa dalam Hitungan Menit". Grid.ID (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-09. 
  7. ^ Rahman, Koen; Wahyuningsih, Sri; Widodo, Eko (September 2018). "PENGARUH PENGGUNAAN TEPUNG BIJI KEMIRI DALAM PAKAN TERHADAP KINERJA REPRODUKSI BURUNG PUYUH (Coturnix coturnix japonica)". Jurnal Nutrisi Ternak Tropis. 1. 
  8. ^ a b "[Cultivation of candlenut (Aleurites moluccana)]. [Indonesian]". LIPTAN Balai Informasi Pertanian Lampung (Indonesia). no. 04. (dalam bahasa Indonesian). 1988. 
  9. ^ "MENGHIJAUKAN KALIMANTAN SELATAN DENGAN KEMIRI –". BPSILHK Banjarbaru (dalam bahasa Indonesia). 2018-05-08. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-03-09. Diakses tanggal 2023-03-09. 
  10. ^ Amrullah, Shafwan (2021-09-27). "LIMBAH TEMPURUNG KEMIRI DESA BATU DULANG SUMBAWA SEBAGAI PENGHAMBAT PEMATANGAN BUAH SEKALA EKSPOR". Universitas Teknologi Sumbawa (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-09.