Masarakat

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan

Masarakat baisi kata nang sarupa di basa Inggris, society. Istilah society ngini jua baasal matan basa Latin, socius, nang baarti kawan. Pahadangan, dalam basa Arab, masarakat baasal matan kata syaraka, nang baarti umpat dalam bapartisipasi. Jadi, masarakat kawa diartiakan lawan garumbungan urang nang saling bapandiran wan bargaul. Koentjarananingrat maartiakan masarakat marupakan kasatuan hidup urang nang bapandiran sasuai lawan sistim adat istiadat nang basipat titir, wan nang takait ulih suatu rasa identitas baimbai. Titir marupakan kasatuan masarakat nang baisi ampat ciri, yaitu bapandiran bubuhan warganya, adat istiadat, kontinuitas waktu, wan rasa identitas nang kuat nang maikat samunyaan warga.[1]

Roucek wan Waren bapandapat balain. Manurut buhannya masarakat ngitu marupakan kalumpuk manusia nang baisi rasa sadar sama, bagana (badiam) dalam dairah nang sama, wan banyak atawa samunyaan warganya manampaiakan adat kabiasaan sarta kagiatan nang sama. Linton maartiakan masarakat marupakan saban kalumpuk manusia nang hudah cukup lawas hidup wan bacaram, sahingga buhannya kawa maurganisasikan dirinya wan bapikir hiwal dirinya sawagai satu kesatuan susial lawan tikas-tikas tartantu.[1]

Masarakat ada pamulaannya maraga ada sakalumpuk urang nang banyak, nang hudah baisi wadah badiam di suatu dairah tartantu dalam wayah nang lawas wan baisi aturan nang maatur kapantingan barsama. Imbah ada hal ngitu, hanyar ada masarakat.[1]

Hal nang manyababkan adanya masarakat[babak | babak asal-mulanya]

Ada babarapa hal nang maulah adanya masarakat antara lain:

  1. Kahandak gasan sakira ada kaparluan dasar biulugis, nang kaya sandang, pangan, wan papan;
  2. Kahandak gasan bagabung lawan manusia lain gasan sakira ada bamacam kaparluan hidup;
  3. Kahandak gasan basatu lawan lingkungan hidup;
  4. Kahandak gasan mangambangakan katurunan malalui kulawarga nang marupakan kasatuan masarakat tahalus; wan
  5. Tunjulan susial manusia, yaitu samunyaan kalakukaannya barkambang malalui pamandiran susial lawan sasama manusia.[1]

Jadi, masarakat cungul matan garumbungan urang nang hudah pina lawas hidup wan bacaram. Hal ngini sailun lawan pandapat Linton nang manyambat bahwa salah sabuting hal nang panting dalam adanya masarakat matan kalumpuk urang adalah wayah. Wayah ngini nang mambari kasampatan lawan urang gasan bacaram wan mamadahakan pula-pula kalakukan wan sikap nang basipat bulang bulik, sarta manamukan teknik-teknik hidup baimbaian.[1]

Lawan adanya wayah nang lawas, cungul sarat-sarat nang masarakat parlu baisi; marasukakan diri ka lingkungan wan maatur kalakukan bubuhan angguta kalumpuk, nang maulah cungulnya kasadaran kalumpuk. Salihan, tadapat babarapa unsur nang kawa maikat satu kasatuan manusia jadi masarakat, yaitu pula kalakukan nang khas hiwal samunyaan faktur kahidupannya dalam tikas kasatuan ngitu, adat istiadat, norma-norma, hukum, aturan nang khas (maumpatakan aspek kahidupan wan suatu titir dalam wayah), wan adanya rasa identitas di bubuhan warga atawa anggutanya bahwa buhannya marupakan suatu kesatuan khusus nang balain matan kasatuan-kasatuan manusia lainnya, maraga saban angguta kalumpuk marasa dirinya taikat satu sama lain, maka ranaklah kabudayaan matan hidup baimbai ngitu. Sahingga pambahasan hiwal masarakat kada mungkin dijauhakan matan kabudayaan wan kapribadian.[1]

Status wan peran susial[babak | babak asal-mulanya]

Masarakat tadiri matan urang nang baisi raraitan susial sasuai lawan status wan peran nang diihakan dalam masarakat. Samunyaan kesatuan atas raraitan-raraitan susial sasuai lawan status wan peran dalam masarakat disambat sawagai urganisasi susial. Kasatuan masarakat pahalusnya adalah kulawarga hinti, nang babuat abah, uma, wan anak. Lamunnya anggutanya tabuat nini wan kai, wan urang-urang nang parak, maka kasatuan raraitan susial ngitu disambat kulawarga ganal (extended family).[1]

Status wan peran susial marupakan kunsip nang panting gasan mamahami struktur susial di masarakat. Status susial marupakan kadudukan nang rikit di tumbung susial lawan raraitannya lawan tumbung susial nang lain. Dalam pangartian lain, status susial marupakan andakan urang dalam sistim susial nang batantang, nang salajur mamustiakan peran susial urang. Andakan urang dalam strata susial balain-lain, sasuai lawan hak wan kawajibannya, wan rajin dimustiakan ulih gaya hidup sarta pula konsumsi urang. Palainan andakan ngitu manggambarakan palainan status. Urutannya, andakan tartantu banilai susial tinggi wan andakan nang lain banilai randah.[1]

Di masarakat ada dua macam status susial, ascribed status wan achieved status. Ascribed status marupakan status nang urang baisi kada mamakai kapintarannya, munnya achieved status marupakan status nang dijuhut urang maraga diihtiarakan gasan manjuhut status tadi. Ascribed status basipat sabukuan sasuai lawan faktor seksual, umur, dasar kulawarga, wan ras.[1]

Pahadangan, peran susial marupakan gawian nang dipingkuti ulih tumbung susial dalam raraitannya ka tumbung susial nang lain. Jadi status sacara kada langsung baisi peran nang mangandung uraian hiwal hak wan kawajiban dalam raraitannya lawan status lain.

Struktur susial[babak | babak asal-mulanya]

Struktur susial diaartiakan sawagai bangunan susial nang ada matan barbagai hal paulah masarakat nang saling barait wan bapungsi. Hal paulah masarakat ngitu manusia atawa urang nang ada sawagai angguta masarakat, wadah bagana atawa lingkungan kawasan nang jadi wadah di mana masarakat ngitu baandak, budaya, sarta nilai wan norma nang maatur kahidupan baimbai ngitu.[1]

Struktur susial marupakan paubahan barait susial wan alamiah nang langsung dalam wayah nang liwar lawas. Struktur susial mambuatakan diritan status wan peran nang tadapat di dalam satuan susial, ditambah nilai-nilai wan norma-norma nang maatur pamandiran antarstatus wan peran susial. Di dalam struktur susial tadapat unsur-unsur susial, nang kaya kaidah-kaidah susial, lambaga-lambaga susial, kalumpuk-kalumpuk susial, wan tantang-tantang susial. Malalui prusis susial, wan unsur-unsur susial ngitu taulah, bakambang, wan dipalajari ulih urang dalam masarakat.[1]

Kaunaan struktur susial antara lain sawagai barikut:

  1. Sawagai instrumen masarakat nang maadakan tata kahidupan sacara sabukuan di barataan aspek kahidupan;
  2. Mambari kalir nang balain matan masarakat nang lain
  3. Rantai sistim wan panyalanggaraan saban aspek kahidupan sahingga jadi taatur wan harmunis.[1]

Babarapa ilmuwan bapandapat hiwal definisi struktur susial badasarakan pamikiran buhannya. Keesing (1992) manyambat struktur susial marupakan urganisasi kalumpuk atawa masarakat dijanaki sawagai struktur kadudukan wa peranan; abstraksi formal matan raraitan-raraitan susial nang bapungsi dalam kumunitas. Fortes (1949) bapandapat struktur susial ditarapakan di saban tutalitas nang tarbit, nang kaya lambaga, kalumpuk, situasi, prusis, wan pusisi susial. Dalam panjanakannya, Fortes manyambat bahwa struktur susial kada marupakan suatu aspik kabudayaan wara, malainakan jua marupakan samunyaan kabudayaan ngitu surang.[1]

Manurut R. Firth, di dalam masarakat ada jua ampat danul nang marupakan hal panting gasan adanya susial salihan urganisasi susial wan struktur susial.[1]

Panambayan, social alignment nang baisi parinsip maatur garumbungan urang di dalam masarakat, sawagai cuntuh mangalumpukakan urang sasuai lawan gawian, tantang kadudukan, kadudukan hirarki ritual, sarta panggulungan wan paaturan urang sasuai status susialnya.[1]

Kaduwa, social control ngini baisi sistim wan prosedur nang maatur kagiatan sarta tindakan angguta masarakat. Samunyaan sistim bapungsi sawagai paawas susial. Paawas susial maumpatakan sistim ilmu pangatahuan, ilmu teknik empiris nang dipakai ulih manusia gasan maatur lingkungannya, sarta pangatahuan nonempiris nang maatur sikap wan kalakukan magis atawa kaagamaan taumpat jua etika, sistim hukum, moralitas, ritual, wan mitologi.[1]

Katiga, social media nang marupakan landasan material gasan manggawi satu kagiatan wan landasan lain gasan maadakan pamandiran. Ada duwa kaparluan dalam social media, yaitu banda wan bahan material, wan jua basa. Banda wan bahan material barupa pakakas wan alat-alat transportasi. Adapun basa marupakan media sosial manusia gasan manyatakan pikiran wan parasaan.[1]

Kaampat, social standart yaitu ukuran susial nang dipakai sawagai kriteria gasan baisi sarta manyaleksi sabuting sikap wan marupakan panilaian palaksanaan gawian nang dijalanakan sacara efektif. Dalam sosial standard, tarkandung nilai sawagai ekspresi kagiatan susial, Nilai-nilai ngitu barupa teknologi, ikunumis, moral, ritual, estetis, wan asosional.[1]

Pranata susial dalam masarakat[babak | babak asal-mulanya]

Pada dasarnya, manusia hidup di dalam lingkungan nang saraba baparanata. Maknanya, barataan tindakan wan kalakukan manusia diatur manurut cara-cara yang hudah jadi mufakat baimbai. Dalam kaji antropologi wan kaji masarakat, cara nang hudah jadi mufakat baimbai ngini dingarani pranata susial.

Bubuhan harat ilmu manikasi pranata sosial. Soekanto (2010) manyambata pranata susial marupakan lembaga susial nang marupakan parbuatan, cita-cita sikap, wan parlangkapan kabudayaan nang baisi sikap salawasan sarta batujuan gasan sakira ada kaparluan masarakat. Koentjaraningrat (1979) manyambat pranat susial marupakan sistim nang jadi wahana, nang mamungkinakan masarakat gasan bapandiran manurut pula-pula atwa sistim tata kalakukan wan raraitan nang bapusat lawan kagiatan gasan mamanuhi kompleks-kompleks kaparluan khusus dalam kahidupan masarakat. Horton wan Hunt (1987) manyambat pranata susial ngitu marupakan lambaga susial, nang jua marupakan sistim norma nang batujuan atawa kagaiatan nang ulih masarakat disambat panting.

Adapun ciri-ciri pranata susial adalah sawagai barikut:

  1. Baisi tujuan nang kawa dipakai dalam wayah nang pina lawas, baik batulisan atawa kada batulisan;
  2. Dijuhut matan nilai-nilai wan adat istiadat nang ada di masarakat;
  3. Ada prasarana pandukung, nang kaya bangunan wan lambang tartantu
  4. Ada unsur budaya wan struktural, yaitu norma wan peranan susial;
  5. Kawa disambat sawagai adat kabiasaan dalam kahidupan baimbai nang baisi sanksi nang disistematisasaikan wan diulah ulih kawibawaan masarakat.

Sacara gigis ganal, cungulnya pranata susial kawa dibagi ka dua cara, yakni kada tarancana wan tarancana. Maksud kada tarancana adalah pranata susial ngitu ranak bagimitan dalam praktik kahidupan masarakat, ngini rajin ada haratan manusia bahadapan lawan piduhal nang barait lawan kaparluan hidup. Pahadangan, tarancana maksudnya pranata susial ngitu cungul malalui parancanaan nang masak ulih urang atawa kalumpuk urang nang baisi kuasa wan wiwinang.[1]

Dalam kahidupan masarakat, kabaradaan pranata susial pina bamacam wan jumlahnya titir bakambang sasuai lawan dinamika parkambangan masarakat ngitu surang. Paling kada ada lima pranata susial utama gasan maatur sarta mancukupi kaparluan masarakat yaitu:[1]

  1. Pranata kulawarga, marupakan pranata nang bapungsi maadaakan kaparluan kulawarga wan kakarabatan, nang kaya lamaran, paminangan, wan kawinan.
  2. Pranata pandidikan, marupakan pranata nang bapungsi maadaakan kaparluan manusia hiwal panarangan wan pandidikan sakira jadi angguta masarakat nang tapakai.
  3. Pranata pulitik, marupakan pranatan nang batujuan manyatuakan kalumpuk ganal manusia di masarakat negara.
  4. Pranata agama, marupakan pranata nang bapungsi maatur kahidupan manusia dalam raraitannya kahidupan kaagamaan.
  5. Pranata ikunumi, marupakan pranata nang bapungsi maadaakan kaparluan hidup manusia hiwal gawian.[1]

Pranata susial dasarnya lain marupakan hal nang konkret. Artinya, kada titir nang ada dalam pranata susial kawa dijanaki sacara kasat mata. Kada barataan unsur dalam pranata susial baisi parwujudan fisik. Bahkan, pranata susial labih basipat konsepsional, dalam arti kabaradaan atawa eksistensinya hanya kawa ditangkap sarta dipahami malalui pamikiran, atawa dibayangakan dalam imajinasi sawagai konsep atawa konstruksi nang ada di alam pikiran.

Kabaradaan pranata susial dalam kahidupan masarakat jua lain suatu nang basipat statis. Maraga pungsinya gasan maadaakan kaparluan manusia nang bamacam wan titir baubah, maka pranata susial jua kawa maalami paubahan sasuai lawan fungsinya. Paubahan pranata susial kawa ada maraga pranata susial tartantu hudah kada lagi maadaakan kaparluan hidup masarakat sacara sabukuan.[1]

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Diandra, Dessy (2021). Pengantar Antropologi Sebuah Ikhtisar Mempelajari Manusia dan Kehidupannya. Yogyakarta: DIVA Press. hlm. 42–53. ISBN 978-623-293-290-6.