Capil ka isi

Abdul Hamid Abulung al-Banjari

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan

 

Infobox orangAbdul Hamid Abulung al-Banjari
Riwayat
Kamatian 1788
Alkah Kubah Syekh Abdul Hamid Abulung
Agama (id) Terjemahkan Islam
Gawian
Gawian Ulama (id) Terjemahkan
Ubah data ini di Wikidata

Syekh Abdul Hamid Abulung Al-Banjari atawa Datu Abulung adalah ulama Banjar nang baisa pengaruh wayah zamannya. Inya jua suah meulah takajut urang Kalimantan lawan paham Wahdatul Wujud.[1] Inya dihukum mati ulih kaputusan Sultan Tahmidillah, atas pamandiran Syekh Muhammad Arsyad al-Banjari atawa Datu Kalampayan nang wayah ngitu manjadi mufti ganal.[2]

Waktu Kasultanan Banjar dikuasai ulih Sultan Tahlilullah, Datu Abulung wan Datu Kalampayan ditulakakan ulih pamarintah sagan balajar ka Makkah. Biar nang kaya ngitu jua, urang banyak kada tapi tahu gawiannya maraga kada maulah kitab nang kaya ulama nang lainnya. [3]

Wahdatul Wujud

[babak | babak asal-mulanya]

Datu Abulung baisi paham tasawuf Wahdatul Wujud nang dipangaruhi ulih aliran ittiihad Abu Yazid Al-Busthami wan Al-Hallaj nang masuk ka Indonesia matan Hamzah Fansuri, Syamsuddin Al-Sumatrani, wan Syekh Siti Jenar.[3] Dalam mangambangakan paham ngini, Datu Abulung manganalakan Ilmu Sabuku atawa ilmu tasawuf nang manyatuakan Tuhan wan hamba. Manurut Tuan Guru Haji Irsayd Zein (Abu Daudi), inti Ilmu Sabuku matan Datu Abulung adalah ngini.

Tiadalah maujud melainkan hanya Dia,

Tiada wujud yang lainnya,

Tiada aku melainkan Dia,

Dialah-Aku, Aku adalah Dia.[4]

Imbah ngitu, ilmu ngini diajarakan lawan sapuluh ikung murid-muridnya, nang mana imbah Datu Abulung dihukum mati lawan bubuhan kasultanan, buhannya ngini mangambangakan ilmu matan gurunya ngini.[4]

Hubungan lawan Kasultanan Banjar

[babak | babak asal-mulanya]

Gagawian Datu Abulung dalam mangambangakan ajarannya maulah hubungannya lawan Sultan Tahmidullah II wan Datu Kalampayan pina kada babaik. Hal ngini maulah Datu Abulung dihukum mati ulih sultan maraga kada manta'ati parintah sultan sagan maampihi ajarannya. Dalam parintah hukumanya, Sultan Tahmidullah II maminta pandapat Datu Kalampayan dahulu. Manurut Datu Kalampayan, sultan harus barunding lawan Datu Abulung wan mun inya kada tarima, kaputusan disarahakan lawan sultan.[3][4][5]

Datu Abulung malawani Sultan Tahmidullah II bisa banar bakaitan lawan suhu pulitik kasultanan nang pina mamanas maragaPangiran Muhammad Aliuddin Aminullah handak manjadi sultan. Dalam kisah ngini, Datu Abulung bisa mandukung pangiran, maraga manurut Datu Abulung, tabarhak Pangiran Muhammad Aliuddin Aminullah nang manjadi sultan daripada sultan nang bakuasa waktu ngitu wan hanya Pangiran Muhammad Aliuddin Aminullah haja nang baisi hak sagan mamanggil Datu Abulung ka istana. Waktu tahun 1760, Pangiran Muhammad Aliuddin Aminullah manuntut haknya sabagai sultan matan Sultan Tamjidillah, nang mana sultan ngini adalahpaman wan mintuhanya saurang. Katia waktu tahun 1761, Pangiran Muhammad Aliuddin Aminullah habis umur wan maninggalkan babarapa anak nang baisi hak manjadi sultan, yakni Pangiran Abdullah, Pangiran Rahmat, wan Pangiran Amir. Pangeiran Abdullah wan Pangiran Rahmat mati tacakik, sadang Pangeran Amir bapadah tulak haji ke Makkah sakira kawa batamu pamannya, Arung Turawe matan Paser wan kawa marabut Martapura. Parabutan kakuasaan ngini kawarihannya dimanangakan ulih Sultan Tahmidullah II.[4]

Kalakuan Sultan Tamjidillah wan Sultan Tahmidullah II dalam marabut tahta kasultanan matan katurunan Sultan Hamidullah, sakalinya kada dikatujui ulih Datu Abulung, maraga Sultan Hamidullah nang suah maungkusi Datu Abulung waktu balajar di Makkah. Jadinya, Datu Abulung labih mandukung Pangiran Aliuddin Aminullah bin Sultan Hamidullah sagan manjadi Sultan Banjar daripada Sultan Tamjidillah wan Sultan Tahmidullah II. Apalagi Sultan Tamjidillah dihabari bakawan lawan bubuhan Walanda wan maulah akat lawan buhannya waktu 18 Mei 1747 nang isinya bahua Walanda baisi hak mangandaliakan padagangan sahang, amas, wan intan. Maraga akat ini labih mauntungakan Walanda wan bubuhan kasultanan daripada bubuhan masyarakat Banjar, hususnya matan bubuhan padagang, kalakuan Datu Abulung nang rancak malawani bubuhan kasultanan dicap buhannya pambangkang[4].

Datu Abulung tamasuk urang nang maumpatii aliran tarikat Naqsabandiyah, nang mana inya jua nang manyabarakan tarikat ngini di intangan Sungai Martapura, tumatan Sungai Tabuk, Abulung, Lok Buntar, Lok Baintan, Sungai Batang, Sungai Rangas, wan intangan Sungai Riam Kiwa. Salah sabuting ajarannya nang ditahui masyarakat yakni zikir "banasib dengan bapajah lampu", atawa mamajahi lampu waktu bazikir, hususnya zikir nang diiringi lawan nasyid. Dahanu zikir ngini rancak disambat "zikir dengan bapajah lampu" ulih bubuhan masyarakat Banjar. Imbah Datu Abulung habis umur, zikir ngini disabarakan lawan murid-muridnya wan ditarusakan ka turunan-turunannya. [4]

Salah saikung urang nang mangambangkan zikir ngini yakni Abu Hasan Haji Abdullah Mu'ti nang balajar lawan Haji Muhammad Nur matan Takisung (meninggal pada tahun 1993). Imbah ngitu, Haji Muhammad Nur balajar ilmu ngini lawan Haji Ibrahim Hawranie. Imbah ngitu pulang, Haji Muhammad Nur balajar ilmu ngini lawan Haji Muhammad Amin. Imbah ngitu pulang, Haji Muhammad Amin balajar ilmu ngini lawan Haji Abdullah Khatib. Imbah ngitu, Haji Abdullah Khatib balajar ilmu ngini lawan Haji Abdul Hamim nang balajar ilmu ngini lawan Syekh Abdul Hamid Abulung.[4]

Pangeran Antasari, nang tamasuk turunan Pangiran Muhammad Aliuddin Aminullah, nang bagana di Antasan Senor, ujarnya umpat tarikat ngini jua, walau inya jua umpat tarikat Samaniyah nang diajari ulih Datu Kalampayan.[4]

Hukuman mati

[babak | babak asal-mulanya]
Makam Syekh Abdul Hamid Abulung

Datu Abulung ditangkapi ulih bubuhan kasultanan maraga manyabarakan ajaran Wahdatul Wujud. Imbah ngitu, Datu Abulung dimasukakan ka dalam kurungan wasi wan ditinggalamakan ka dalam Sungai Martapura di intangan Lok Buntar atawa Sungai Batang Banyu Abulung. Ada kisah nang mamadahakan bahua waktu Datu Abulung handak basubuh, tiba-tiba kurungannya taangkat sampai ka atas banyu, jadinya inya sambahyang di atas banyu. Imbah tuntung sambahyang, inya masuk ka kurungannya wan kurungannya ngini tinggalam pulang. Hal ngini tajadi batarusan mun sudah datang waktu sambahyang lima waktu telah tiba dan suah taitihi lawan bubuhan urang sana, tamasuk sapuluh ikung pancari iwak nang kainanya manjadi muridnya (buhannya ngini digalari Orang Sepuluh) wan manjadi pagawai kasultanan.[6]

Maiitihi kajadian ngini, sultan mangiau Datu Abulung sagan maubah hukumannya manjadi hukuman panggal kepala. Ada nang bakisah bahua Datu Abulung suah bapadah bahua inya tkada kawa dibinasaakan lawan alat nang mana haja wan mun sultan handak mambinasaakannya, inya harus mamakai sanjata nang ada di rumahnya wan manusuk pagalangannya pakai sanjata ngitu. Maraga ngitu, sultan mamarintahakan pangawalanya sagan maambil sanjata ngitu wan mamakainya sagan mahukum Datu Abulung. Waktu Datu Abulung handak dihukum, inya minta izin sambahyang dua rakaat lawan sultan sabalum bubuhan kasultanan manyucuk pagalangannya. Imbah Datu Abulung dihukum, sultan maitihi wadah panghukuman, inya malihati darah matan urat nadi pagalangan Datu Abulung baciciran wan maulah tulisan "Laa Ilaaha Illallah, Muhammadur Rasulullah" (Kadada Tuhan nang patut disambah kacuali Allah wan Nabi Muhammad adalah utusan Allah). Lain pada ngitu, sultan jua malihat Datu Abulung mati dalam dalam kaadan sujud. Kisah ngini mahirip lawan kisah kamatian Syekh Siti Jenar matan Jawa wan Al-Hallaj matan Irak.[4][6]

Datu Abulung dipatak di Kampung Abulung, yakni wahini baanda di Kacamatan Sungai Batang, Martapura Barat, Kabupatin Banjar.[3][5]

Masigit Jami Datu Abulung

Masigit Jami Datu Abulung

[babak | babak asal-mulanya]

Sultan Tahmidullah II, Sultan Banjar nang mamarintah matan 1761 sampai 1801, maulah Masjid Jami Syekh Abdul Hamid Abulung sagan hilah maraga mamarintahakan bubuhan alguju raja sagan mahukum Datu Abulung.[7]

Datu Abulung dianggap kadada baisi hasil gawian nang kaya kitab atawa nang lainnya, maraga sampai wayahini pamahaman Datu Abulung Tasawuf ngalih dicarii.  Di Kalimantan Salatan wayahini ada sabuting kitab nang habar-habar ampunnya Datu Abulung nang baisi pasal pamahaman tasawuf wujudiyyah mulhid, yakni bakisah pasal Nur Muhammad. Biar nang kaya ngitu jua, kitab ngini kada kawa maminandui ngaran ulama Banjar nang manulis kitab ngini.[3]

Ilmu Sabuku

[babak | babak asal-mulanya]

Ilmu Sabuku adalah ilmu tasawuf nang dilajari uluh Datu Abulung, nang mana ilmu ngini mampalajari pasal panyatuan Tuhan lawan hamba. Jar bubuhan nang maumpati paham ngini, manusia sudah manyatu lawan Allah taala.Waktu tahun 1990-an, urang nang maumpati aliran ngini masih kawa ditamui. Ujar riwayat, ada urang nang maminta ijazah ilmu ngini lawan Tuan Guru Haji Ahmad Pamakuan, tapi ditampik ulih Tuan Guru Haji Ahmad Pamakuan maraga manurutnya, ilmu ngini harus dilurusakan lawan balajar ilmu tasawuf ka ulama nang taahli dalam mamaham isi wan maksud kitab-kitab tasawuf.[4]

  1. ^ Haul Syekh Abdul Hamid Abulung Error in Webarchive template: Empty url. - humas.banjarkab.go.id, diakses 1 April 2014.
  2. ^ kalselpos (2021-07-29). "Ini Karomah Datu Abulung saat dikerangkeng dan ditenggelamkan ke sungai". kalselpos (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-11-21. Diakses tanggal 2023-11-21. 
  3. ^ a b c d e Aizid, Rizem (2016). Biografi Ulama Nusantara. Yogyakarta: DIVA Press. hlm. 56–66. ISBN 9786022792390. 
  4. ^ a b c d e f g h i j Noor, Yusliani (2016). Islamisasi Banjarmasin (Abad ke-15 sampai ke-19). Yogyakarta: Ombak. ISBN 9786022583561. 
  5. ^ a b kalselpos (2021-07-29). "Ini Karomah Datu Abulung saat dikerangkeng dan ditenggelamkan ke sungai". kalselpos (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-11-21. Diakses tanggal 2023-11-21. 
  6. ^ a b Tim Sahabat (2014). Datu-Datu Terkenal Kalimantan Selatan (edisi ke-8). Kandangan: Penerbit "SAHABAT" Mintra Pengetahuan. ISBN 9786021988374. 
  7. ^ Zein, Abdul Baqir (1999). Masjid-masjid Bersejarah di Indonesia. Jakarta: Gema Insani. ISBN 979-561-567-X.