Wabah

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan

Wabah adalah istilah awam gasan manyambat kajadian tasabarnya panyakit di dairah nang luas wan di banyak urang, kawa jua gasan manyambat panyakit nang manyabar ngitu.[1] Wabah dipelajari dalam epidemiologi.

Dalam ipidimulugi, ipidimi (matan basa Yunani epi- pada + demos rakiat) adalah panyakit nang timbul sawagai kasus hanyar di sabuting pupulasi tatantu manusia, dalam sabuting pariuda waktu tatntu, lawan laju nang malingkawi laju "ikspiktasi" (kiraan), nang didasarakan di pangalaman mutahir. Lawan kata lain, ipidimi adalah wabah nang tajadi sacara tahancap daripada nang dikira. Jumlah kasus hanyar penyakit di dalam suatu populasi dalam pariuda waktu tatantu disambat incidence rate (basa Inggris; "laju cungulnya panyakit").

Dalam paraturan nang balaku di Indunisia, pamahaman wabah kawa disambat sama lawan ipidimi, "bajangkitnya sabuting panyakit manjangkit dalam masarakat nang jumlah paharitnya maningkat sacara nyata malabihi ... kaadaan nang rancak wayah waktu wan dairah tatantu wan jua kawa manimbulakan bala musibah" (UU 4/1984 Archived 2004-12-26 at the Wayback Machine).

Sabuting wabah kawa tawatas di lingkup halus tatantu (disambat outbreak, sarangan panyakit), lingkup nang taluas (ipidimi) atawa jua lingkup galubal (pandimi).

Panyakit-nang-rancak nang tajadi pada laju nang kunstan tagal lumayan tinggi di sabuting pupulasi disambat sawagai endemik. Cuntuh panyakit endemik adalah malaria di sapalihan Aprika (misalnya, Liberia). Di tampat kaya ngitu, sapalihan ganal pupulasinya dikiraakan tajangkit malaria wayah sabuting waktu dalam masa hidupnya.

Cuntuh wabah nang cukup dikanal tamasuk wabah pes nang tajadi di Irupa wayah jaman patangahan nang dikanal sawagai the Black Death ("kamatian hirang"), pandimi influensa ganal nang tajadi wayah pahabisan Parang Dunia I, wan ipidimi AIDS diwasa ngini, nang ulih sapalihan bubuhan jua dianggap sawagai pandimi.

Riparinsi[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ M.S. Green et al. (2002). "When is an Epidemic an Epidemic ?". Israel Medical Association Journal. 4 (1): 3-6. PMID 11802306.