Sunan Ampel

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan

Sunan Ampel atawa di wayah halusnya bangaran Raden Rahmat, wan dikikira'akan sidin diranakakan tahun 1401 di Champa. Ada dua pandapat tantang ka'andakan Champa ngini. Encyclopedia Van Nederlandesh Indie m8ijm.mhmmql0oanguya bahua Champa adalah satu nagari halus nang ba'andak di Kamboja. Pandapat lain, Raffles manguya'akan bahua Champa ba'andak di Aceh nang wayah ngini bangaran Jeumpa. Ujar babarapa riwayat, kuitan Sunan Ampel adalah Ibrahim Asmarakandi nang asalnya tumatan di Champa wan manjadi raja di sana.

Ibrahim Asmarakandi dingarani jua Maulana Malik Ibrahim. Sidin wan adingnya, Maulana Ishaq adalah anak ulih Syekh Jumadil Qubro. Katitiganya asalnya tumatan Samarkand, Uzbekistan, Asia Tangah.

Dalam Serat Darmo Gandhul, Sunan Ampel disambat Sayyid Rahmad adalah anak kamanakan ulih Putri Champa (Jeumpa?) parmaisuri Prabu Brawijaya.

Silsilah[babak | babak asal-mulanya]

Jadi, Sunan Ampel ba'isi darah Uzbekistan wan Campa matan sabalah mama. Tagal matan abah laluhur bubuhannya adalah katurunan langsung matan Ahmad al-Muhajir, Hadhramaut. Bamakna bubuhannya tamasuk kulawarga ganal Saadah BaAlawi.

Sajarah dakuah[babak | babak asal-mulanya]

Syekh Jumadil Qubro, wan dua ikung anaknya, Maulana Malik Ibrahim wan Maulana Ishak ba'imbai datang ka pulau Jawa. Imbah ngitu bubuhannya bapisah, Syekh Jumadil Qubro tatap di pulau Jawa, Maulana Malik Ibrahim ka Champa, Vietnam Selatan, wan adingnya Maulana Ishak ma'islamakan Samudra Pasai.

Di Karajaan Champa, Maulana Malik Ibrahim bajaya ma'islamakan Raja Champa, nang habisnya ma'ubah Karajaan Champa jadi Karajaan Islam. Jadinya inya dikawinakan lawan putri Champa, wan ranaklah Raden Rahmat. Di imbah hari Maulana Malik Ibrahim hijrah ka Pulau Jawa kada di'umpati kulawarganya.

Sunan Ampel datang ka pulau Jawa wayah tahun 1443, gasan badapat lawan acilnya, Dwarawati. Dwarawati adalah sa'urang putri Champa nang kawin lawan raja Majapahit nang bangaran Prabu Kertawijaya.

Sunan Ampel kawin lawan Nyai Ageng Manila, putri sa'urang adipati di Tuban nang bangaran Arya Teja. Bubuhannya dibari anugarah 4 ikung anak, antara lain: Putri Nyai Ageng Maloka, Maulana Makdum Ibrahim (Sunan Bonang), Syarifuddin (Sunan Drajat) wan Syarifah, nang marupa'akan bini matan Sunan Kudus.

Wayah tahun 1479, Sunan Ampel mandiri'akan Mesjid Agung Demak.

Sunan Ampel dikikira'akan habis umur wayah tahun 1481 di Demak wan dikuburakan di sabalah barat Masigit Ampel, Surabaya.

Sunan Ampel (Raja Bungsu) Versi Hikayat Banjar (1663)[babak | babak asal-mulanya]

Adapun tatkala dahulu kala - kaula mandangar khabar urang tua-tua itu - nageri Majapahit, tatkala rajanya itu barnama Tunggul Amatung mangkubuminya Patih Gajah Mada itu, sakaliannya urang basar-basar di tanah Jawa itu sama takluk pada raja Tunggul Amatung itu. Bantan, Jambi, Palembang, Bugis, Mangkasar, Johor, Patani, Pahang, Campa, Maningkabau, Aceh, Pasai, sakaliannya itu nageri itu sama takluk pada raja Tunggul Amatung itu. Sudah itu - mati Gajah Mada, mati turun-tamurun pada cucunya Majapahit patih itu - rajanya barnama Dipati Hangrok, mangkubuminya Patih Maudara namanya.

Tatkala zaman itu manyuruh Dipati Hangrok itu parahu sapuluh buah urang Majapahit itu, manterinya barnama Gagak Baning itu, malamar puteri Pasai itu. Maka raja Pasai itu tiada baroleh bicara karana raja Pasai Islam. Handak tiada dibarikan takut disarang, karana raja Majapahit itu raja basar-basar, banyak nageri nang takluk itu. Maka dibarikannya anaknya itu, karana mamaliharakan rakyatnya, jangan binasa nagerinya itu. Sudah itu dibawanya puteri Pasai itu. Banyak tiada tersebut. Datang Gagak Baning itu mangaturkan puteri Pasai. Maka ia diparsalin sakian-sakian. Maka puteri itu diambil isteri ulih raja Majapahit itu, tetapi barumah barlain, tiada barcampur lawan gundik-gundiknya itu, tiada mamakan nang haram.

Sudah lama kamudian daripada itu baranak laki-laki. Sudah itu datang saudaranya puteri itu, Raja Bungsu namanya, ka Majapahit itu. Ada samusim lamanya handak mantuk itu, ditangat ulih puteri itu: " Karana tiada tambahku disini," damikian kata puteri itu. Raja Bungsu itu mamaksa handak pulang. Maka puteri itu dua tiga kali sahari ka pati sangat tarasnanya pada saudaranya itu. Maka kata raja Majapahit:" Hai adikku, baiklah andika barhenti dahulu, diam di sini barang dua tiga musim, karana raka andika sangat tarasna itu, kalau jadi panyakitnya itu." Lamun andika diam di sini dimana andika kahandaki itu andika barbuat rumah." Maka Raja Bungsu itu tiada jadi pulang, wastu manyuruh pulang mambaritahu raja Pasai ia itu ditagah puteri sarta raja Majapahit itu. Maka hambanya itu pulang sarta pakirim, puteri itu dangan raja Majapahit dan Raja Bungsu itu sama barkirim itu; tiada tarsebut lagi.

Hanya nang tersebut itu Raja Bungsu barkata pada raja Majapahit itu ia handak bardiam parak-parak lawan pasisir. Maka dibarikan itu ulih raja Majapahit mana nang kahandak tampat diam itu. Maka Raja Bungsu mancari tampat itu. Ada bakas dukuh urang lama itu, dukuh Ampel namanya itu, disuruh tabas akan tampatnya itu. Maka disuruhkan raja Majapahit itu urang bartabas itu. Ada kayu gading itu, ditabas urang itu, diambilnya akan tungkatnya salamanya urang manabas itu ulih Raja Bungsu itu. Itulah maka dukuh itu dinamai Raja Bungsu itu Ampelgading, sampai sakarang ini. Maka pada tampat barbuat rumah sarta barbuat langgar maka diam Raja Bungsu itu, ada ampat lima urang lawan hambanya bardukuh itu.

Hatta babarapa lamanya Raja Bungsu di Ampelgading itu maka desa nang parak-parak itu, nang parjalanan sapamasak itu, sama handak masuk Islam. Maka Raja Bungsu itu, panakawannya itu datang pada puteri Pasai; puteri mambawa kapada raja Majapahit itu. Maka kata panakawan itu: "Kaula disuruh rayi andika, Raja Bungsu, atur salam rayi andika. Desa nang parak-parak, nang parjalanan sapamasak, parjalanan dua pamasak itu, sama handak masuk Islam." Kata raja Majapahit: " Katakan arah Bungsu, barangsiapa handak masuk Islam itu tarima masukan Islam itu. Jangankan desa itu, maski urang dalam nageri Majapahit ini, lamun ia handak masuk Islam itu, masukan." Sudah kata raja itu maka suruhan itu amit pulang. Maka barkata ia itu saparti kata raja itu pada Raja Bungsu itu. Maka desa nang handak masuk Islam itu diislamkannya. Maka tataplah ia itu dangan agama Islam. Banyak tiada tarsebut.

Maka masyhur pada tiap-tiap sakai Raja Bungsu itu barcahaya tarlalu labih cahayanya daripada cahaya raja Majapahit itu. Maka ada manteri desa, Jipang namanya patingginya itu - artinya patinggi itu manterinya, Jipang itu nama nagerinya - maka patinggi Jipang itu datang ampat lima urang, mambawa atur-aturan pada Raja Bungsu itu: nyiur, pisang, ubi, gumbili, sirih-pinang, baras, ayam. Maka patinggi itu tarcangang malihat cahaya Raja Bungsu itu. Maka patinggi itu sujud pada kadam Raja Bungsu itu sarta barkata ia itu minta Islamkan. Maka diislamkan ulih Raja Bungsu patinggi itu. Tahu ia - sudah dilajari - syahadat, iman, astinja-janabat itu. Maka amanlah sudah pada rasanya patinggi itu masalah martabat agama Islam itu. Hatta maka patinggi itu amit pulang pada Raja Bungsu. Banyak tiada tarsebut.

Datang patinggi itu ka rumahnya, maka katanya pada anak-isterinya dan kaluarganya: " Hai sagala anak-kamanakanku, maukah masuk Islam sama-sama lawan diaku? Karana aku sudah Islam." Maka kata sakalian kaluarganya, dahulunya anak-isterinya, katanya sakaliannya itu: "Maukah sama-sama masuk Islam." Maka sakaliannya itu sama turun kapada Raja Bungsu itu sarta parsambahannya itu. Maka samuanya diislamkan, diajari kalimah syahadat dan iman sarta sagala rukun Islam. Sudah itu maka patinggi Jipang manurunkan anaknya parampuan, katanya: "Kawula kapada sampian andika. Barang sakarsa sampian itu, atau sampian jual anak kaula itu, suka rela hati kaula. Karana tiada kaula baroleh martabat sampurna jika tiada sampian manganugerahi kapada kaula ini." Maka kata Raja Bungsu: "Kutarima kasih sida itu." Sudah kamudian daripada itu maka anak patinggi Jipang diambil isteri, dinikah ulih Raja Bungsu itu. Maka nang manikahkan itu patinggi itu, sarta ia itu dijadikan panghulu.

Maka tarsebutlah di Ampelgading itu tatkala zaman itu panghulu Jipang masyhur, alim, baroleh barkat ilmu daripada Raja Bungsu itu. Maka tardirilah waktu Jumaat di Ampelgading itu. Maka desa parak-parak itu sama masuk Islam sakaliannya itu. Sudah tardangar ulih raja Majapahit itu tiada jadi gusarnya itu karana supaya Raja Bungsu jangan kembali. Banyak tiada tarsebut itu. Adapun saudara Raja Bungsu itu nang barlaki lawan raja Majapahit itu baranak laki-laki itu. Sudah itu diparisterikan lawan anak raja Bali maka ia itu mati. Tetapi isterinya ditinggal bartian tiga bulan. Adapun anak panghulu Jipang barlaki lawan Raja Bungsu itu sudah baranak dua urang itu, nang tua parampuan, nang muda laki-laki. Tetapi lagi kacil itu. Banyak tiada tarsebut. Barmula anak raja Bali nang hamil itu baranak laki-laki. Maka mati baranak waktu itu jua ibunya itu. Maka anaknya itu disambut ulih bidan itu mati saparti dipukul urang. Mati kapisanan bidan bartujuh manyambut itu, sama mati saparti dipukul jua itu. Kata raja Bali: "Lamun damikian kanak-kanak ini cilaka tiada patut dihidupi, mambinasakan diurang." Maka disuruh raja: "Buang ka laut supaya jangan lagi ada di tanah Bali ini, kalau masih ma'adakan sangsara cilaka nageri itu." Maka dibuang urang ka sagara itu.

Maka dicaritakan urang nang ampunya carita, waktu itu ada suruhan Nyai Suta-Pinatih di Garasik, juragan Balaba namanya barlayar handak ka Bali. Di laut salat Balambangan itu barnyala cahayanya dilihatnya itu maka dihampirinya, dilihatnya itu tabla. Maka disuruhnya ambil lawan sampan pada bandeganya itu. Maka diambilnya, sudah itu dibuka tabla itu, dilihatnya ada kanak-kanak di dalamnya itu. Maka kata juragan: "Hai jurumudi, jurubatu, adapun kanak-kanak ini manira bawa kembali. Karana nyai damang tiada baranak, barang anak urang diambil diangkatnya anak. Adapun kanak-kanak ini tiada karuan ibu-bapanya, tetapi rasa manira kanak-kanak ini alamat anak urang basar, karana cahayanya ini barlain saparti cahaya kanak-kanak nang banyak itu." Kata jurumudi, kata juru batu sarta bandega sakalian: "Kaula takut digusari nyai." Kata juragan: "Jikalau nyai bargusar manira bartulung kapada pakanira sakaliannya ini. Jikalau banda ini ditampuhkan nyai atas manira, barjual batu-kapala dangan anak-isteri manira manyilih masalah banawa sarta bandanya ini." Maka sagala hawak parahu katanya: " Lamun damikian adalah bicara andika. Hanya bagaimana angin ini, karana musim barat? Tiada baroleh kembali." Sudah itu angin barat itu taduh, maka bartiup angin timur. Maka banawa itu barlayar kembali. Sudah itu bartiup angin selatan. Maka hairan bandega itu, katanya sakalian: "Lamun damikian alamat barkat budak ini."

Sudah itu datang ka Garasik itu, maka juragan itu mambawa tabla itu, diaturkannya itu sarta kanak-kanak itu pada Nyai Suta-Pinatih itu dan saparti katanya bandega sakaliannya itu diaturkannya: "Hanya kaula sendiri barani manjunjung bebendu andika. Sakian kaula mana parintah andika mahukumkan sarta anak-isteri kaula tiada langgana, karana kaula maka barani mangambil karana andika kasih pada kanak-kanak. Adapun kanak-kanak ini tiada bartantu ibu-bapanya, itulah maka kaula tiada takut akan bebendu andika itu. Kata Nyai Suta-Pinatih: "Syukurlah nyawa ambil sangka nyawa khabarkan saja, sapuluh kian gusarku akan dinyawa itu, jadi sakian sapuluh kian labanya bandaku itu kunamai rugi. Maka sakarang ini bandaku sakaliannya itu nyawa bahagi-bahagilah lawan bandega. Itu ganjaranku pada urang banyak. Banawa itu ganjaranku arah dinyawa sendiri itu." Sudah itu sama suka hatinya sagalanya itu. Tiada tarsebut lagi. kanak-kanak itu tiada mau manyusu, wastu didulangi sarta diminumi lawan santan. Maka tarlalu hurmatnya Nyai Suta-Pinatih mamaliharakan kanak-kanak itu. Sarta wastu Nyai Suta-Pinatih, salama mangambil anak kanak-kanak itu makin bartambah-tambah kayanya dan mulianya Nyai Suta-Pinatih itu. Banyak tiada tarsebut.

Adapun Patih Maudara itu sudah mati dan raja Majapahit itu sudah mati maka puteri Pasai nang jadi isteri raja Majapahit itu turun diam ka Ampelgading. Bartaubat ia itu masuk pula Islam dangan saudaranya Raja Bungsu itu. Maka nageri Majapahit salot haru hara itu. Maka urang dalam nageri itu habis lari: ada nang ka Bali, ada nang ka Tuban, ada nang ka Madura, ada nang ka Sidayu, ada nang ka Sandang, ada nang ka Damak, ada nang ka Pajang, ada nang ka Kudus. Banyak tiada tarsebut. Urang itu masing-masing bardiam barang tampatnya itu.

Barmula nageri Jawa itu sama Islam, tetapi mula-mula Islam itu desa nang hampir lawan Amplegading. Sudah itu Jipang, sudah itu Garasik, sudah itu maka Surabaya, sudah itu maka Damak, sudah itu maka Kudus, sudah itu maka nageri Jawa nang lain-lain itu. Banyak tiada tarsebut.

Adapun zaman kamudian daripada nageri Majapahit nang basar karajaannya itu nageri Damak zaman sultan Damak itu barnama Sultan Surya Alam, raja nang mangarang kutara barnama Kutara Kamaja. Itu nang masyhur pada nageri Jawa akan mambicarakan takhta nageri, karana kutara itu mangambil daripada hukum pakihi. Banyak tiada tarsebut.

Maka tarsebutlah carita anak Raja Bungsu nang laki-laki itu dinamai urang Wali Allah, disebut urang Pangeran Bonang itu. Yang parampuan diambil isteri ulih Susunan Kudus. Ia itu sarta barguru pada Raja bungsu itu. Raja Bungsu itu pun Wali Allah, disebut urang Pangeran Makhdum. Dan kanak-kanak nang diambil anak ulih Nyai Suta-Pinataih itu, nang dapat di laut salat Balambangan itu, manjadi Wali Allah. Ia itu disebut urang Pangeran Giri.

Rujukan[babak | babak asal-mulanya]