Sukun
Sukun atawa Artocarpus altilis adalah ngaran puhun nang babuah. Buah sukun kada babiji lawan baisi bagian nang hapuk nang mahirip ruti imbahnya dimasak atawa disanga. Marga ngintu, bubuhan urang Eropa maminanduinya sawagai "buah ruti".[1]
Kata "sukun" dalam basa Jawa baarti "buah kada babiji" lawan dipakai gasan ngaran buah lainnya nang kada babiji jua, nangkaya jambu karantukal lawan durian. Datu buahnya nang babiji (lawan marga dianggap satangah salur) dipinandui sabagai suune (Ambon), amo (Maluku Utara), Kamandi, Urknem atawa Beitu (Papua), Karara (Bima, Sumba, Flores), susu aek (Rote), hotopul (Batak), gomasi (Makassar), amakir, umare (Ambon), sukunutan (Banda), timbul, kulur (basa Sunda), atau kluwih (basa Jawa), kulu (Aceh), kalawi (Minang), bakara' atawa baka (basa Bugis).[2] Di Siam dipinandui lawan ngaran Sake lawan di Malaysia bangaran Bandarase.[3]
Buah sukun tamasuk ka dalam janis Artocarpus wan dalam kaluarga Moaccea nangkaya puhun nangka duwa puhun tiwadak.[4]
Sajarah[babak | babak asal-mulanya]
Di banua Usiania, buah ngini dipakai urang sabagai sumber makanan utama dukanu 3000 tahun nang lalu lawan mulai tawantar wan maucir ka saluruh dunia imbah tahun 1500an.[1]
Sabuting catatan sajarah mangisahkan kaya apa buah Sukun tawantar nang matan catatan ampun palalah Eropa. Panambayannya, rahatan abad ka-17, palalah matan Spanyol mambawa buah sukun ka Guam lawan Pilipina wan di akhir abad ngintu palalah matan Inggris manamui buah sukun. Palalah matan Inggris ngintu mawantar ka Hindia Belanda, nangkaya Guyana, Haiti, wan Kapulauan Karibia. Sampai di akhir abad ke-18, Parancis mambawa sukun ka Jawa wan Mauritius.[4]
Kisah lain[babak | babak asal-mulanya]
Kisah Sukun bakaitan lawan kisah pak Soekarno rahatan sidin diasingakan di Ende, Nusa Tenggara Timur pas 1934-1938. Sidin rajin imbah asar bajalan batis ka arah pantai. Di bawah puhun sukun mahadap pantai, Bung Karno duduk di atas tanah berpasir. Sidin diam maraga mamikirakan nasib bangsa sidin. Kada lawas, gugur sabuting daun sukun ka tangan Bung Karno, sidin malihat ka atas, tadiam malihati daun sukun nang rami balipak ka lima cangking. Angka lima ngini taingat tarus lawan disambungakan sidin duwa kisah nang lain nangkaya kisah Pandawa lima juwa jumlah sumbahyang urang Islam dalam sahari. Angka lima ini nang jadi idabul gasan Pancasila.[5]
Parawakan[babak | babak asal-mulanya]
Puhun sukun biasanya baisi batang nang ganal wan bujur, kawa sampai 30 mitir tingginya. Tagal di kampung, tingginya biasanya sampai balasan mitir haja.[4]
Daun[babak | babak asal-mulanya]
Sukun baisi daun ganal nang basusun sulang sali nang libarnya 20-40 x 20-60 cm, bantuk tulang daunnya manyirip, kalirnya hijau tuha mancilang di bagian atasnya, lawan juwa rasanya kasar wan babuluan halus di bagian bawah daunnya. Baisi tajuk ranggang, ada kuncup nang tatutup daun panumpu ganal babantuk karucut.[6]
Daun sukun nang dijarang bamanpaat gasan manurunakan takanan darah duwa mangurangi manggah. Banyu parahan daun sukun kawa gasan tatamba titik mata, lamun habu daun nang dibanam gasan tatamba panyakit kulit.[7]
Buah[babak | babak asal-mulanya]
Buah Sukun nang anum bawarna hijau anum lawan kulitnya baduri pina curing, amunnya buah nang tuha baisi daging buah nang bawarna putih kakuningan nang baratnya bisa sampai 1,5 - 2 kg. Buahnya tabantuk matan samunyaan saludang kambangnya, babantuk bulat atawa saikit bujur. Kulit buahnya bawarna hijau kakuningan lawan ada timbilan bacapak babantuk banyak buncu. Timbilan nang banyak buncu ngini kawa dijadiakan panciri anum tuhanya buah Sukun.[8]
Batang[babak | babak asal-mulanya]
Kayu nang matan puhun sukun barasih lawan barwarna kuning, bagus sagan dijadiakan papan bangunan tagal kada tapi baik. Kulit kayunya dipakai sabagai campuran minuman di Ambon gasan bibinian imbah baranak.[8] Batangnya tamasuk kayu nang lunak, tajuknya rimbun duwa cikangnya maluhak ka higa-higa, kulit batang bawarna hijau kacuklatan, basarat kasar lawan samunyaan danul tanaman baisi jampulut nang incir.[4]
Jampulut Sukun ngini kawa dihilangakan pakai cara dipaja lawan banyu uyah, banyu kapur sirih atawa banyu bawang putih lamun handak dimasak.[9] Jampulut dipakai urang gasan tatamba sakit kulit lawan juwa jampulut nang dilarutakan diparcaya kawa sabagai tatamba bahiraan.[7]
Akar[babak | babak asal-mulanya]
Akar puhun sukun tamasuk ka akar banir nang dalam lawan akar higanya nang dangkal. Apabila akar ngintu luka atawa tatatak maka maulah tumbuhnya latik alami nang rancak dipakai sagan bibit pulang.[4]
Panjang akar Sukun kawa mancapai balasan mitir nang bapungsi managah kujatan tanah atawa tanah rumbih. Imbah Sukun baumur 30-40 tahun, cagaran banyak sumbar banyu muncul di sakaliling puhun Sukun, maraga puhun Sukun banyak manyarap banyu.[10]
Kambang[babak | babak asal-mulanya]
Kambang sukun bakalamin sabuting (kambang binian duwa kambang lakian tapisah), lagit barumah satu. Kambangnya manyaruak matan katiak daun di hujung cikang dan cangking nang mana kambang lakian malarak badahulu. Kambang lakian babantuk pipih mamanjang disambat ontel nang panjangnya 10-20 cm bawarna kuning, amun kambang binian babantuk bulat mulai kaluar matan saludang kambang wan batangking handap (babal) nangkaya buah nangka. Imbah barubuk sarinya kaluar, kambang lakian ngini barubah warna matan hijau jadi kacuklatan, imbah ngitu lintup wan baguguran di bawah tajuk puhun.[4]
Budidaya[babak | babak asal-mulanya]
Puhun sukun bagus tumbuhnya di dataran randah sampai katinggian 1200 mdpl nang curah hujan antara 2000 – 3000 mm satahun. Sukun katuju tanah nang banyak baisi pupuk urganik nang pH-nya 6-7 tagal tanaman ngini tahan lawan ph randah, musim karing wan tahan banaungan. Puhun sukun juwa kawa tahan di tanah bauyah wan tanah calap.[11]
Wadah tumbuhnya nang paling bagus adalah di dataran randah nang baiklim trupis. Tagal tanaman ngini masih kawa jua tumbuh di dataran tinggi wan dairah pagunungan, tapi kamungkinan ngalih handak babuah.[1]
Hama wan Panyakit[babak | babak asal-mulanya]
Panguntat batang ialah hulat rama-rama nang marusak puhun pakai cara manguntat batang nang kada baaturan. Kuntat ngini mangganggu partumbuhan puhun jadinya mangurangi hasil panin. Mangatasi hama ngini yaitu pakai cara manjaga lingkungan tatap barasih lawan mangumpulkan danul puhun sukun tarutama kulit kayu nang takana gasan dihilangakan. Kawa jua pakai cara mangaluarakan hulatnya dalam luang pakai kawat dibantuk unjun nang salajur mamatii hulat nang batinggal dalam luang.[12]
Panyakit gugur buah ditandai lawan tual kacuklatan pas di bagian rundun wan banyak manyerang puhun sukun nang tuha.[13]
Panin[babak | babak asal-mulanya]
Sukun mulai babuahan rahatan umur 3 – 4 tahun lawan kawa babuah satahunan tagal biasanya panin raya pas bulan Januari - Marit. Panciri buah nang sudah siap panin apabila timbilan kulit buah mulai tapapar lawan bawarna kuning kadap.[11]
Kagunaan[babak | babak asal-mulanya]
Di banua Usiania, buah Sukun disambat lawan banyak ngaran, nangkaya kuru, ulu, atawa uru.[1]
Buah Sukun nang katuhaan biasanya kawa diulah jadi papuluran, minuman baalkuhul lawan minuman ringan biasa. Bisa juwa dipakai sagan makanan inguan nangkaya unggas lawan babi.[14]
Ulahan[babak | babak asal-mulanya]
Di kampung Tengah-tengah di Maluku, Sukun diulah urang jadi macam-macam nangkaya Sukun basanga, Karipik, Sukun bajarang, Sukun babanam lawan Sarawa sukun. Di kabupatin Batubara, Sumatra Utara, Sukun diulah urang jua jadi galapung.[14]
Lihati jua[babak | babak asal-mulanya]
Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]
- ^ a b c d Prastiwi, Murni Dwi (2020-10-05). "Asal Usul Buah Sukun, Buah Yang Dijadikan Sumber Makanan Sejak 3000 Tahun". mediablitar.pikiran-rakyat.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-02-16.
- ^ Aldyla, Indra Wardani. "Sukun / Buah roti | Biodiversity Warriors" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-07.
- ^ Pitojo, Setijo (1992). Budidaya Sukun. Yogyakarta: Penerbit Kanisius.
- ^ a b c d e f "Buah Sukun - Asal, Klasifikasi, Morfologi, Habitat, Kandungan & Manfaat". RimbaKita.com (dalam bahasa Indonesia). 2022-08-28. Diakses tanggal 2023-03-07.
- ^ Indonesia, Analisa (2021-01-01). "Kisah Sepiring Sukun dan Komitmen Doni Monardo Menjaga Alam - Analisa.id". Analisa Indonesia (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ Puspitasari, Desi (2015-06-16). "Manfaat Buah Sukun". Kementerian Pertanian - Direktorat Jenderal Hortikultura. Diakses tanggal 2023-16-02.
- ^ a b Mardania, Seyla Rosy (2019). "STUDI AKTIVITAS ANTIOKSIDAN SIMPLISIA DAUN SUKUN (Artocarpus altilis) BERDASARKAN LETAK DAUN PADA RANTING". University of Muhammadiyah Malang.
- ^ a b "Sukun (Artocarpus communis)". Cancer Chemoprevention Research Center (CCRC) Fakultas Farmasi Universitas Gadjah Mada (dalam bahasa Indonesia). 16-07-2008. Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ Permatasari, Amelia (2022-12-25). "Tips Mengolah Sukun Agar Getahnya Hilang dan Rasanya Bebas Pahit, Pakai Trik Ini Dijamin Jadi Lezat". sajiansedap.grid.id (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ Zufrizal (2021-04-11). "Tahukah Anda? Akar Pohon Sukun Mampu Mencegah Longsor dan Banjir". Bisnis.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ a b Soedarsono (2019). "Budidaya Sukun (Artocarpus altilis)". Kementrian Pertanian. Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ Nurdin, M. Ali (2019-12-04). "HAMA PADA TANAMAN SUKUN". Kementrian Pertanian. Diakses tanggal 2023-03-02.
- ^ Agrozine, Redaksi (2020-11-16). "Mengenal Hama dan Penyakit Sukun Serta Cara Pengendaliannya". Agrozine (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-03-07.
- ^ a b Marasabessy, Dessy (Desember 2017). "Tehnik Budidaya Tanaman Sukun di Negeri Tengah-Tengah Pulau Ambon". Jurnal Agroteknologi dan Agribisnis. 1: 1.
![]() |
Artikal ini masih dalam paubahan ganal sagan samantara waktu. Sagan mahindari kunflik pambabakan, dimuhun kada manggawi pambabakan salawas pasan ini ditampaiakan. Halaman ini terakhir disunting oleh Wadaihangit (Kontrib • Log) 94 hari 1080 menit lalu. |