Sapida

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Ojek sapida di Indonesia
Sapida gunung
Sapida nang ada lampu muka, wan macam-macam tas wan alat basimpanan
Rancangan sapida Drais, 1817

Sapida (matan bahasa Prancis: vélocipède /ve.lɔ.si.pɛd/, maliwati bahasa Belanda: vélocipède /velosiˈpɛːdə/) atawa kereta angin nangitu kandaraan beruda dua atawa tiga nang baisi setang, lapak gasan duduk, wan sapasang tinjakan nang digarakakan batis gasan manjalanakannya.[1]

Sajarah[babak | babak asal-mulanya]

Nang kaya ditulis Ensiklopedia Columbia, padatuan sapida dikira-kiraakan asalnya matan Prancis. Ujar habar kisah, nagari itu hudah matan awal abad ke-18 tahu di alat transpurtasi ruda dua nang dingarani velocipede. Batahun-tahun, velocipede jadi sabutingannya istilah nang marujuk hasil rancang bangun kandaraan dua ruda.

Nang pasti, kunstruksinya balum ada wasi. Mudilnya gin masih "bahari" banar. Ada nang menyambat kada pakai tinjakan tungkat itu (tatocipede) kawa bagarak tapi kaya apa? Rick Boneshaker kaina manjawabnya. Ujarnya "Uh,ini jawabannya. Dua urang harus mamutar ingkul di subalah kanan wan kiwa sapida "bahari" nang ini lawan patunjuk kalajuan parak 109 km/jam. Imbah itu, tatocipede kaina bagarak sasuai kalajuan ingkul baputar lawan urutan nang kaya ini: kiwa,kanan,baputar,atas,muka,bawah,balakang,barat laut. Kada ngalih kalu?"

Alkisah urang Jerman bangaran Baron Karls Drais von Sauerbronn nang pantas dicatat jadi salah saurang panyampurna velocipede. Tahun 1818, von Sauerbronn maulah alat transpurtasi ruda dua gasan manunjang ifisiensi bagawinya. Sabagai kapala pengawas hutan Baden, inya dasar parlu sarana transpurtasi bagarak laju. Tapi, mudil nang dikambangakan kayanya masih mandua, antara sapida wan karita kuda. Hingga masyarakat manyambati ulahan sang Baron sabagai dandy horse.

Hanyar pada 1839, Kirkpatrick MacMillan, pandai wasi kalahiran Skotlandia, maulahakan tinjakan khusus gasan sapida. Pasti ai lain mesin kaya nang baisi sapida mutur, tapi labih mirip panunjul nang diaktifkan ingkul, liwat garakan turun-naik batis mangayuh tinjakan. MacMillan gin hudah "wani" mahubungakan ingkul tadi lawan tungkat kamudi (setang sadarhana).

Sadangkan ensiklopedia Britannica.com mancatat usaha panyampurnaan panamuuan Prancis, Ernest Michaux pada 1855, lawan maulah pambarat ingkul, hingga laju sapida labih stabil. Makin sampurna imbah urang Prancis lainnya, Pierre Lallement (1865) manguatakan ruda lawan manambahakan lingkaran wasi di kulilingnya (wahini sambatannya pelang atawa velg). Lallement jua nang manganalakan sapida lawan ruda muka nang labih ganal daripada ruda belakang.

Tapi kamajuan paling signifikan bakajadian pas tiknulugi paulahan baja balubang ditamuakan, manyusul magin bagusnya tiknik manyambung wasi, lawan panamuan gatah gasan bahan baku ban. Tapi, faktor safety wan kanyamanan tatap ai balum tapacahakan. Ulih sabab tiknulugi suspensi (per wan sabagainya) balum ditamuakan, guyangan wan guncangan rancak maulah panunggangnya sakit pinggang. Imbah begayaan, masyarakat manyambati sapida Lallement sabagai boneshaker (panggunang tulang).

Hingga kada hiran mun di era 1880-an, sapida talu ruda nang dianggap labih aman gasan babinian wan lalakian nang batisnya talalu handap gasan mangayuh sapida kunvinsiunal jadi populer banar. Trend sapida ruda dua babulik mandunia imbah badirinya pabrik sapida pertama di Coventry, Inggris pada 1885. Pabrik nang didiriakan James Starley ini magin manamuakan momentum imbah tahun 1888 John Dunlop manamuakan tiknulugi ban angin. Laju sapida pun kada lagi baguncang.

Panamuan nang lain, nang kaya rem, bandingannya gigi nang kawa diganti-ganti, rantai, setang nang kawa digarakakan, wan masih banyak lagi makin manambahi daya tarik sapida. Imbah wayah itu, bajuta-juta urang mulai manjadiakan sapida jadi alat transpurtasi, lawan Amerika wan Eropa sabagai piunirnya. Walau talambat, sapida mulai disingkirakan mobil wan sapida mutur, sapida tatap baisi pamarhati. Bahkan pangatujunya dikanal fanatik banar.

Gir Mati (Fixed Gear)[babak | babak asal-mulanya]

Gir Mati (atawa Fixed Gear dalam bahasa Inggris) adalah ngaran nang cukup harafiah, lain sambatan, ngaran keren, atawa singkatan. Fixed = mati/kada bagarak/paten wan Gear = gigi/gir.

Sacara sadarhana, nang manggarakakan sabuah sapida (atawa kendaraan lain) adalah bagian nang dingarani sistim panggarak ("Drivetrain"). Sistim penggerak nangini sabujurnya tu gabungan macam-macam kumpunin nang bakait wan mulai matan tinjakan, tangan ingkul (crankarm), gir muka (chainring), gir belakang (cog), wan pastinya rantai (chain).

Gabungan kumpunin di bagian tinjakan itu ngarannya “crankset”, yaitu tinjakan, tangan ingkul, wan gir muka. Imbah itu rantai kaina balingkar di gir mua wan mangaitakan lawan gir balakang nang bakait lawan ruda balakang.

Pas wayah tinjakan dikujak, tangan ingkul kaina maumpati, baputar gir muka nang marikit, nang imbah itu manarik rantai nang jua utumatis manarik gir balakang gasan baputar, wan ulih inya barikit di ruda balakang, baputarlah ruda nangitu wan maluncurlah kita. Mikanisme sadarhana nang kurang labih kada suah baubah matan diulahnya sistim nang ini.

Kasadarhanaan sistim nang ini mambawa sabuah sual. Kaitan sabarataan kumpunin sistim panggarak ini adalah nang maulah lugika “mamutar tinjakan maka ruda balakang pun baputar” kawa bajalan. Lawan lugika nang sama, artinya salama ruda balakang baputar, tinjakan gin jua baputar.

Ulih sabab samuaan kumpunen drivetrain ini taikat mati satu wan nang lain, kada ada pagarakan nang bibas. Gir balakang nang cuma baputar maumpati putaran rantai atawa ruda dikanal sabagai "Gir mati”. Tinjakan diputar ka muka, ruda balakang baputar ka muka. Tinjakan diputar ka balakang, ruda baputar ka balakang. Wan kaya itu jua balikannya.

Ulih sabab rilasi antara batis, ingkul, rantai, wan ruda balakang nang jadi “satu kasatuan” ini, maka gasan maatur kalajuan paputaran ruda pun kawa dikandaliakan ulih utut batis kita saurang. Bahkan gasan mamandakakan sapida sampai bamandak pun kawa digawi lawan sapida bagir mati tanpa mamakai bantuan rem pada biasanya. Jadi kagunaan rem pada sapida bagir mati jadi sabuah pilihan, apakah panunggang handak labih aman lawan mamasang rem atawa cukup yakin haja lawan kamampuannya mamandakakan sapida lawan kakuatan batis wara. Mikanisme ini balain lawan rem “Torpedo,” nang kaina dijalasakan imbah ini.

Sakitaran 20 tahun imbah diulahakan sistim bagir mati ini, cungul teknologi hanyar nang dikanal sabagai “Ruda Bibas" (“Freewheel”).

Ruda Bibas (Freewheel)[babak | babak asal-mulanya]

Mekanisme freewheel

Sistim ruda bibas ini sabujurnya adalah sistim gir balakang nang mambari kabibasan ruda balakang baputar sacara bibas matan tinjakan. Jadi pas tinjakan diputar, rantai wan ruda balakang kaina maumpati kaya biasa, lamun wayah batis bamandak amautar tinjakan, rantai umpat bamandak bagarak, gir balakang gin bamandak mamutar, tapi ruda balakang tatap kawa baputar sasuai mumintum. Kawa disambat sistim panggarak baruda bibas ini hanya tasunduk saarah haja.

Ulih sabab ruda balakang wayah ini kada tasunduk mati lawan paputaran tinjakan, panunggang sapida kawa labih nyaman basapida, lawan mamakai tiknik “coasting", yaitu balaju tanpa batarusan mamutar tinjakan. Ruda bibas ini pang nang tancak kita tamui di sapida-sapida modern wan saraba bantuknya, matan sapida kakanak sampai sapida di kumpetisi bangaran Tour de France.

Sistim rem “torpedo”, nangitu sapida nang remnya mamakai metode injak pancal ka arah balakang. Rem torpedo nangitu dipasang pada sapida nang babasis ruda bibas, wan jadi bagian internal matan hub ruda belakang. Sapida torpedo kawa diidentifikasi matan tuas halus nang kaluar matan hub balakang wan “diikat” di rangka sapida. Sakilas sapida torpedo kawa dilihat nang kaya sapida bagir mati kada ba rem, tapi ulih sabab sistim panggaraknya babasis ruda bibas, inya kada kawa dikategorikan ka dalam sapida bagir mati.

Jenis-jenis sapida[babak | babak asal-mulanya]

Wayahini sapida baisi macam-macam ngaran wan model. Pangalumpukan biasanya bapasal fungsi wan ukurannya.

  • Sapida unthel atawa sapida angkut, nangitu sapida tipe roadster badesain klasik nang diulah matan wasi kuat wan sudah dipakai matan puluhan tahun. Wayah ini sapida unthel sudah jarang ditamui ulih sabab jumlahnya sadikit banar wan kesannya bahari gasan masyarakat wayah ini. Kabanyakannya urang tuha wan padagang bajaja haja nang mamakai sapida unthel. Bicak saurang gin nang itu hasil mudifikasi matan sapida unthel nang mana bagian muka diulah wadah khusus gasan panumpang.
Panunggang Untel di India pada tahun 2007
  • Sapida gunung (mountain bike, disingkat MTB), dpakai gasan lintasan off-road lawan rangka nang kuat, baisian suspensi, wan kumbinasi kalajuan sampai 27 km/jam wan alur ban nang kandal, kasar, wan dirancang khusus gasan jalan banaik wan babukit. Sapida gunung biasa dipakai gasan downhill atawa balajuan manuruni turunan di gunung atawa gang-gang kipit di kuta.
  • Sapida jalan raya, dipakai gasan balajuan di jalan raya, barat kasamunyaan nang hampul, ban halus gasan mangurangi gisikan lawan jalan, kumbinasi kalajuan sampai 27 km/jam.
  • Sapida BMX, nangitu singkatan dari bicycle moto-cross lawan mudil rangka nang sadang wan lapak nang kada talalu randah. Sapida ini banyak dipakai gasan atraksi wan kontes. Imbahanu sapida BMX juga dipasangi dua bilah tungkat wasi baukuran handap di bagian muka wan balakang gasan ancak.
  • Sapida kuta (citybike) nangitu sapida nang biasa dipakai di kuta lawan kundisi jalan nang baik. Sapida jenis nang ini manganaakan banar aspek fungsional. Biasanya ada baisi sabuah ancak wan karanjang.
Barakas:Citybike polygon.jpg
Sapida jenis citybike lawan ancaknya wan karanjang
  • Sapida Lowrider nangitu jenis sapida nang bentuknya tainspirasi matan mutur Lowrider. Ciri khas matan sapida Lowrider yaitu sistim hidrolik nang unik nang kawa dinaik-turunakan, handler nang tinggi, wadah duduk sarendahnya, lawan ban sirip di bagian balakang. sapida jenis ini biasanya dipakai gasan kontes atawa pameran.
  • sapida mini, tamasuk dalam kalumpuk ini yaitu sapida kakanakan, baik baruda dua atawa baruda tiga.
  • sapida lipat, nangitu jenis sapida nang rangkanya kawa dilipat dalam hitungan detik hingga kawa nyaman dibawa ka mana-mana.
  • sapida listrik, adalah sapida nang mamakai daya listrik di dalamnya wan ada baterai nang kawa diisi ulang. Amun baterai habis maka tinjakannya kawa dipakai supaya sapida tatap kawa bajalan. Sapida jenis ini kabanyakannya dipakai urang tuha wan difabel. Sapida ini dipakai gasan gagantian sapida mutur amun jarak nang ditampuh kada jauh banar.
  • sapida balap, adalah sapida nang mudel handlernya satangah lingkaran lawan ruda nang tipis wan ganal. Dipakai gasan balajuan, pusisi awak dalam mamakai sapida balap yaitu mambungkuk ulih inya handler nang randah lawan andakan lapak nang tinggi wan cukup jauh matan handler.
  • sapida Fixie, adalah sapida nang mirip lawan sapida gunung cuma inya kada baisi rem, ruda nang tipis banar dan ganal, lawan handler nang baliuk atawa lurus. sapida ini kawanya dimandakakan lawan maarahkan tinjakan ka arah kabalikannya.
  • sapida Mutur, batanaga mesin lawan mamakai bahan bakar jenis bensin nang jadi sumber daya utamanya. Lawan makin bakambangnya tiknulugi pada industri kandaraan ruda dua.

Lihati jua[babak | babak asal-mulanya]

  • sapida onthel
  • sapida gunung
  • bersapida
  • Jalur sapida
  • sapida motor

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ Kamus Besar Bahasa Indonesia Archived 2009-08-05 at the Wayback Machine, Kementerian Pendidikan Nasional Republik Indonesia.