Katikih

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Samut Katikih

Katikih atawa bangaran juwa Salimbada, Tapikih, Halimbada, Saran, Sambada[1] adalah ngaran parian samut ganal (saganal samut habang rang-rang) bakalir hirang habang nang basarang atawa bagana di dalam tanah. Samut ngini yaitu samut nang kada dikatujui urang marga igutannya maulah sakit banar.[2]

Katikih katuju manyarang pabila buhannya marasa taganggu kalumpuknya.[2] Tagal samut Katikih ngini sabujurannya jarang banar cungul, duwa inya wastu umpat bajalan bariringan di atas tanah matan sabuting sarang ampah ka sarang lain pabila buhannya marasa sarangnya calap marga banyu hujan nang handak turun. Sabab lain nang maulah rumbungan Katikih mangaluar ialah rangsangan bau haruk matan bangkai utamanya iwak di parak sarang buhannya.[3]

Parawakan[babak | babak asal-mulanya]

Katikih ngini tamasuk ka satwa pamakan ka satwa lain tamasuk ka kararangga, cacing, iwak, baringkatak, sampai buhan Katikih ngini sanggup haja mahantup itik saikungan atawa hayam nang di kandang dalam samalam. Tagal, kuluni Katikih ngini kada kawa lapas pada tanah lawan inya kada hakun naik ka tawing rumah atawa pagar, nang mana hal ini urang Kalimantan baulah rumah panggung supaya kada kawa dinaiki bubuhan Katikih juwa salajur kada kana baah.[3]

Awak Katikih tabagi atas talu danul, yaitu kapala, dada, duwa parut. Kapalanya ada baisi urgan sinsur, mata tamasuk ka mata banyak nang matan mata halus takumpulan wan bagabung nang bagus gasan manditiksi garakan. Lamun dadanya ada talu pasang batis nang di hujung tiap batisnya baisi cakar halus nang mambantui banaik duwa bajajak di parmukaan. Di parut juwa ada urgan dalam nang panting nangakaya urgan ripruduksi.[3]

Katikih nang maanggung makanannya

Katikih nang binian taganal awaknya pada nang lakian, kapalanya babantuk hati duwa bakalir hirang latat mancilang.[4]

Katakih bagarumbung bajalan balangsar matan siang sampai malam, maangkut hasil bacari buhannya nangkaya ambun madu nang didapat matan kumbang nang bagana di puhun parak buhan Katikih bagana. Katikih bacari makan targantung lawan suhu, biasanya mulai tangah Marit sampai habis bulan, batarus pulang kada sing ampihan sampai ka Uktubir. Jauhnya Katikih bacari makan ngini bisa sampai 20-30 m matan sarang. Tagal, jalur pancarian makan ulih Katikih ngini ada juwa panyamunnya, yaitu Kumbang nang maintai makanan nang Katikih anggung nang dimulai matan kamarian hari. [5]

Sarang[babak | babak asal-mulanya]

Katikih ada nang basarang di puhun nang baluang dan tabagi jadi bakamar-kamar dihalat duwa tawing kulibir. Tawing kulibir ngini biasanya matan kayu atawa tanah halus bakambuh nang ditumbuhi misalium matan kulat. Lamun bahan gasan marikitakan bahan hintadi, Katikih mamakai ambun mau lawan banyu gula nang dikumpulakan. Rahatan maulah sarang, talu kasta yaitu pambangun, pambawa bahan dua pangumpul ambun madu cagaran bakungsi.[6]

Katikih adalah parasit susial sementara nang artinya bahuwa ratu anum kawa haja baulah kuluni hanyar tagal masuk duwa maambil alhi sarang samut lain, imbah ngitu mambunuh ratu tuan rumah imbah dibulihakan masuk ka sarangnya. [7]

Daur hidup[babak | babak asal-mulanya]

Katiki mamulai hidupnya matan hintalu nang baubah jadi larpa, pupa, imbah ngitu samut tuha.[3]

Hintalu[babak | babak asal-mulanya]

Hintalu Katikih bakalir putih, bantukannya lunjung, panjangnya 1-1,5 mm, duwa lawasnya sabalum pacah adalah 14 hari. Katikih cagaran bahintalu rahatan 10-20 hari imbah ratu kawin duwa Katikih lakian. Hintalu nang dihasilakan rarata 1.300-1.700 buting satahun nang diandak di dalam sarang di luang puhun atawa di balik daun.[3]

Larpa[babak | babak asal-mulanya]

Hintalu Katikih cagaran pacah jadi larpa nang bantukannya mahirip bilatung, bakalir putih, kapalanya tabagi jadi 13 buku lawan masa larpa lawasnya 15 hari.[3]

Pupa[babak | babak asal-mulanya]

Ngaran pupa ngini mahirip samut tuha marga baisi batis, mata, muntung lawan alar sudah. Tagal kalirnya masih haja putih duwa kada sing garakan. Pupa Katikih bakalir putih, kada tatungkus kukun nangkaya kararangga lainnya duwa lawasnya 14 hari.[3]

Imagu[babak | babak asal-mulanya]

Tingkat pauncitan daur hidup Katikih iya imagu atawa samut tuha nang bakalir hirang, urgan di awak mulai bapungsi duwa kawa talihat bidanya atawa tapisah sasuai kasta asing-asingnya. Kalumpuk atawa kuluni samut ngini cagaran banyak nang jadi panggawian pada kasta nang lain di pamulaan baulah kuluni. Hal ngini marga gasan maringanakan gawian ratu, nang mana ngini sudah gawian Katikih. Lawasnya daur hidup Katikih ngini kikira 40 hari lawan inya kawa batahan sampai umur 2-3 tahun.[3]

Karugian[babak | babak asal-mulanya]

Kalumpuk Katikih ngini bisa ada di mana haja, di lingkungan kuta atawa parkampungan. Samut ngini kawa juwa marusak puhun pakai cara maulah lapuk marga amunia nang ditinggalakannya di batang puhun ngitu gasan tanda kalumpuknya. Samut ngini katuju juwa bagarumbung di lumbuk nang hanyar di lambak duwa di tanaman strubiri. Samut ngini rancak marusak pundasi batang duwa akar nang maulah bapatahan wan mati, nang jadinya patani pulang nang kada jadi panin.[3]

Kauntungan[babak | babak asal-mulanya]

Katikih ngini bisa jua mambantui mahilangakan kutu daun nang bakulat pada tanaman. Katikih cagaran manditiksi duwa mandatangi kutu daun ngitu, maigut pakai gigi bawah lawan malapasakan datang tanaman. Imbah ngintu, Katikih cagaran mambulatakan parutnya sakira nangkaya manyamprut banyu masam ka kutu daun nang ditangkapnya, imbah ngintu mambawa kutu daun ka tanah. [8]

Kutu daun nang masih hidup cagaran dibisai pakai antina lawan Katikih supaya hakun mangaluarakan ambun madu gasan makanan buhannya, lamun kutu daun nang hudah mati cagaran langsung dijilat haja.[8]

Kutu daun nang tabukti kada bakulat cagaran dibawa ka sarang, lamunnya nang bakulat cagaran dipatak di luang halus di tanah atawa di bawah daun karing sakira 20-30 cm matan puhunnya tadi. Kutu daun nang bakulat kada cagaran dibawa ka sarang buhannya. Imbah manggawi ngini, Katikih nang batugas tadi cagaran maasingakan diri 2-3 minit, imbah ngitu hanyar bagawian pulang.[8]

Pangandalian[babak | babak asal-mulanya]

Samut Katikih ngini kawa dikurangi dampaknya mamakai banyu pati matan daun sirih wan banyu pati limau bali.[3]

Lihati juwa[babak | babak asal-mulanya]

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ Suryadika, Fudiat (1984). Geografi Diaiek Bahasa Banjar Hulu. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. 
  2. ^ a b BOS Foundation Communication Team (09/06/2020). "MUSUH KECIL, NAMUN GIGITANYA..." www.orangutan.or.id. Diakses tanggal 2023-03-06. 
  3. ^ a b c d e f g h i j Yulita, Irsanti (2017). Pemanfaatan Kulit Jeruk Bali {Citrus maxima Men.) terhadap Mortalitas Larva Semut Hitam (Lasius fuliginosus L.) serta Pengajarannya di SMA Negeri 5 Palembang. Palembang: Universitas Muhammadiyah Palembang. 
  4. ^ "Jet Ant | NatureSpot". www.naturespot.org.uk. Diakses tanggal 2023-03-06. 
  5. ^ Hölldobler, Bert; Kwapich, Christina (2017). "Amphotis marginata (Coleoptera: Nitidulidae) a highwayman of the ant Lasius fuliginosus". Plos One. 12. 
  6. ^ Maschwitz, Ulrich; Hölldobler, Bert (1970). "Der Kartonnestbau bei Lasius fuliginosus Latr. (Hym. Formicidae)". Springer Nature. 66: 176–189. 
  7. ^ "The return of the Ant Lasius fuliginosus to Nottinghamshire". www.eakringbirds.com. Diakses tanggal 2023-03-07. 
  8. ^ a b c Novgorodova, Tatyana (2021). "Preventing Transmission of Lethal Disease: Removal Behaviour of Lasius fuliginosus (Hymenoptera: Formicidae) Towards Fungus Contaminated Aphids". Insects. 12.