Nyiur

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
?Nyiur
Nyiur (Cocos nucifera)
Nyiur (Cocos nucifera)
Satatus palastarian
Aman
Klasifikasi ilmiah
Karajaan: Plantae
(tidak termasuk) Monocots
(tidak termasuk) Commelinids
Ordo: Arecales
Famili: Arecaceae
Upafamili: Arecoideae
Bangsa: Cocoeae
Genus: Cocos
Spesies: C. nucifera
Nama binomial
Cocos nucifera
L.

Nyiur/Niur adalah ngaran tanaman matan suku hahanawan atawa Arecaceae,[1] angguta sabubutingannya dalam génus Cocos. Samunyaan bagian tanaman ngini kawa dipakai manusia, makanya inya dianggap tanaman nang saraba kawa. Ngaran nyiur bisa jua dipakai gasan manyambat buah nang dihasilakan tumbuhan ngini jua.[2]

Paawakan[babak | babak asal-mulanya]

Nyiur
Bapalihan buah nyiur

Puhun batang tunggal, bahanu ada cabangnya. Akar sarabut, kandal wan bakayu. Batang babuku-buku tagal amun sudah tuha kada tapi kalihatan. Kayunya kada tapi baik dipakai gasan baulah bangunan. Daun tasusun sakali banyak. Kambang tasusun sarundun; ada kambang laki wan bini. Buah ganal, diaméter 10 cm sampai 20 cm atawa bisa jua labih, bakalir kuning, hijau, atawa cuklat.

Nyiur alaminya tumbuh di pantai, puhunnya kawa sampai 30 m tingginya. Asalnya matan pasisir Lalautan Hindia, tagal wayah naya sudah taucir ka samunyaan banua tropika. Tanaman ngini kawa tumbuh sampai katinggian 1000 m matan parmukaan laut, tagal inya cagaran lambat tumbuhnya.

Manfa'at[babak | babak asal-mulanya]

Kayu nyiur

Batangnya dipakai urang gasan kayu mutu tangah-tangah, kawa dipakai gasan tihang atawa papan rumah.

Daunnya dipakai jadi hatap rumah imbah dikaringakan. Daun nyiur anum, disambat janur, dipakai gasan bahan anyaman. Tangking anak daun nang sudah dikaringakan, disambat lidi, dihimpun jadi sapu.

Tandan kambangnya, nang disambat mayang, dipakai gasan hiasan dalam upacara bakawinan. Kambang biniannya kawa dimakan. Banyu manis nang kaluar matan lunggai kambang, disambat (banyu) nira/laang, kawa diminum atawa diulah jadi tuak.

Palih dalam buah nyiur

Buah nyiur adalah nang paling banilai ikunumi. Sabut, dijual jadi bahan basalukutan, isi kursi, anyaman tali, lap batis, wan wadah batanam gasan anggrek. Tampurung dipakai jadi bahan basalukutan, pangganti cuntang, wadah minuman, wan bahan baku macam-macam karajinan tangan. Katungkung dipakai gasan manimbuk jalan. Handayang nyiur biasanya diandak di atas kubur.

Éndospérma buah nyiur nang barupa cairan wan andapannya nang barikit ka tampurung ("daging buah nyiur") adalah sumbar panyigar tarkanal. Daging buah anum warna putih wan linyak rancak dijadiakan is nyiur anum. Banyu ngini mangandung macam-macam énzim wan baisian khasiat gasan manitralakan racun wan éfék panyigar/pananang.

Sapalih nyiur ma'alami mutasi jadi andapannya kada barikit di tawing tampurung tagal tacampur lawan banyu endosperma. Mutasi ini disambat (nyiur) kopyor. Daging buah nyiur tuha warnanya putih wan karas. Sarinya diparas wan cairannya dingarani santan. Daging buah tuha ini kawa jua diambil wan dikaringakan jadi komoditas padagangan banilai, disambat kopra. Kopra adalah bahan baku gasan maulah minyak nyiur/minyak lamak wan turunannya. Cairan buah nyiur tuha biasanya kada diulah jadi bahan minuman ulih sabab itu dijadiakan limbah industri kopra. Tagal kawa dimanfa'atakan pulang gasan diulah jadi bahan samacam agar-agar nang disambat nata de coco nang marupakan bahan campuran minuman panyigar.

Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ "Cocos L". powo.science.kew.org. 
  2. ^ Ningrum 2019, hlm. 4.

Daptar pustaka[babak | babak asal-mulanya]