Bidara

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
?Bidara
Ziziphus mauritiana di savana Bekol, Taman Nasional Baluran, Jawa Timur
Ziziphus mauritiana di savana Bekol,
Taman Nasional Baluran, Jawa Timur
Klasifikasi ilmiah
Karajaan: Plantae
Divisi: Magnoliophyta
Kelas: Magnoliopsida
Ordo: Rosales
Famili: Rhamnaceae
Genus: Ziziphus
Spesies: Z. mauritiana
Nama binomial
Ziziphus mauritiana
Lam.
Sinonim

Rhamnus jujuba L. (1753),
Ziziphus jujuba (L.) Gaertn. (1788) non Miller (1768) }}

Bidara atawa widara (Ziziphus mauritiana) adalah sajanis puhun halus panghasil buah nang tumbuh di dairah karing. Tanaman ngini disambat jua lawan barbagai ngaran dairah kaya widara (Sd., Jw.) atawa dihandapakan manjadi dara (Jw.); bukkol (Md.); bĕkul (Bal.); gol (Sas.); ko (Sawu); kok (Rote); kom, kon (Timor); bĕdara (Alor); bidara (Makassar); rangga (Bima); wan kalangga (Sumba).[1]

Sambatan di nagara-nagara lain di antaranya: bidara, jujub, epal siam (Mal.); manzanitas (Fil.) zee-pen (Burma); putrea (Kamboja); than (Laos); phutsaa, ma tan (Thai); tao, tao nhuc (Vietnam).[2] Dalam bahasa Inggris disambat sawagai Jujube, Indian Jujube, Indian plum, atawa Chinese Apple; wan Jujubier dalam bahasa Parancis.

Morfologi[babak | babak asal-mulanya]

Perdu atawa puhun halus, biasanya bingkuk, tinggi sampai 15 m wan gamang batang sampai 40 cm. Cabang-cabang manyabar wan acap manjuntai, lawan ranting-ranting tumbuh simpang siur wan barambut handap. Selalu hijau atawa semi manggugurakan daun.[2]

Daun-daun panumpu barupa duri, tunggal wan lurus (5–7 mm), atawa barbantuk pasangan dimorfis, nangmana nang kadua labih handap wan malangkung, takana kada baduri. [2]

Daun-daun tunggal taandak barsaling. Halai daun bulat hintalu manjurung atawa jurung lunjung, 2–9 cm x 1.5–5 cm; bartapi rata atawa sadikit maigut; gundul wan mangkilap di higa atas, wan rapat barambut kimpa kaputihan di higa bawahnya; lawan tiga tulang daun utama nang tampak jelas mambujur sajajar; batangkai handap 8–15 mm.[2]

Parkambangan babantuk payung manggarpu tumbuh di katiak daun, panjang 1–2 cm, baisi 7–20 kuntum. kambang-kambang baukuran halus, bagaris tangah antara 2–3 mm, kakuningan, sadikit harum, batangkai 3–8 mm; kalupak bartaju 5 bantuk delta (manyagitiga), barambut di luarnya wan gundul di higa dalam; mahkuta 5, nang kaya wancuh, cakung wan malangkung.[2]

Buah batu babantuk bulat sampai bulat hintalu, sampai 6 cm × 4 cm pada kultivar-kultivar nang dibudidayakan, lamun kabanyakan baukuran jauh labih halus pada puhun-puhun nang maliar; bakulit halus atawa kasar, mangkilap, tipis lamun liat, kakuningan, kahabangan sampai kahirangan amunnya masak; daging buahnya putih, mangaripik, lawan banyak sari buah nang kaya masam sampai manis rasanya, manjadi manapung pada buah nang matang samuaan. Bigi talindung dalam tampurung nang babingkul wan baalur kada taatur, baisi 1–2 hinti bigi nang cuklat bantuk jurung.[2]

Panyabaran[babak | babak asal-mulanya]

Tanaman ngini tarutama tumbuh bagus di wilayah nang baisi musim karing nang jalas. Kualitas buahnya paling bagus amun tumbuh di lingkungan nang panas, kaya cahaya matahari, wan malaran karing; amunnya handak wayah musim hujan nang bagus gasan manumbuhakan ranting, daun wan kambang, lawan jua gasan manjaga tanahnya baah salawas mamasakakan buah. Bidara barkambang luas di wilayah nang curah hujannya 300–500 mm partahun. Gasan kaparluan kumersial, puhun bidara kawa dikambangakan sampai katinggian 1.000 m dpl.; amunnya tumbuh di atas katinggian ngini partumbuhannya kurang bagus.[3]

Tahan iklim karing wan pangganangan, bidara lakas baadaptasi wan rancak tumbuh maliar di lahan-lahan nang kurang taurus wan di higa jalan. Tumbuh di bamacam jenis tanah: laterit, tanah hirang nang badrainase bagus, tanah bapasir, tanah liat, tanah aluvial di sapanjang aliran sungai (riparian).[4]

Bidara ditangguhakan baisi asal usul matan Asia Tengah, wan manyabar aslinya di wilayah nang luas matan Aljazair, Tunisia, Libia, Mesir, Uganda wan Kenya di Afrika; Afganistan, Pakistan, India utara, Nepal, Bangladesh, Tiongkok selatan, Vietnam, Thailand, Semenanjung Malaya, Indunisia, sampai Australia. Wayah ini bidara sudah ditanam di banyak nagara di Afrika, wan jua di Madagaskar. Amun nang mangambangakannya sacara kumersial adalah India, Tiongkok, wan saikit di Thailand.[2]

Kagunaan[babak | babak asal-mulanya]

Buah bidara kultivar unggul diparjualbelikan sawagai buah sigar, gasan dimakan langsung atawa diulah minuman sigar. Di babarapa tampat, buah ngini jua dikaringakan, diulah manisan, atawa disetup. Buah anum dimakan lawan uyah atawa dipancuk.[2] Buah matan puhun nang maliar halus-halus wan saikit pahit rasanya.[1] Buah bidara marupakan sumber karoten, vitamin A dan C, wan lamak.[3]

Daun-daunnya nang anum kawa diulah sayuran. Daunnya nang tuha gasan makanan tarnak.[2] Jarangan daunnya diminum sawagai jamu. Daun-daun ngini babusa kaya sabun amunnya dikacak lawan banyu, wan dipakai gasan mamandiakan urang nang mariap dingin.[1] Di Jakarta, daun-daun bidara dipakai gasan mamandiakan mayat.

Daun bidara jua diparcaya baisi babarapa manpaat gasan kasihatan kaya manjaga kasihatan jantung, mamparcapat panyambuhan luka, manurunakan kolesterol, mambaiki sistim pancarnaan, manurunakan risiku diabitis, maubati wasir, maubati jarawat, antibakteri, manurunakan barat badan, sampai marawat rambut. Manfaat daun bidara ngini dilihat badasarkan kandungan daun bidara wan masih parlu panilitian labih gasan mangatahui efektivitasnya.[5]

Salain daun, buah, bigi, kulit kayu, wan akarnya jua baguna sawagai ubat, gasan mambantu pancarnaan wan sawagai tapal ubat luka. Di Jawa, kulit kayu ngini dipakai gasan maatasi gangguan pancarnaan; wan di Malaysia, kulit kayu nang dihalusakan dipakai sawagai ubat sakit parut.[2] Kulit kayu bidara diparcaya baisi kagunaan sawagai tonikum, tapi kada talalu kuat, wan dianjurakan gasan panyakit lambung wan usus. Kulit akarnya, dicampur lawan sadikit pucuk, pulasari, wan bawang putih, diminum gasan maatasi bakamih nang nyari wan badarah.[1]

Kayunya bawarna kahabangan, batikstur lamah, karas, wan tahan lawas. Kayu ngini diulah barang bubutan, pakakas rumah tangga, wan paralatan lain.[2] Di Bali, kayu bidara dimanfaatakan gasan ingkutan kapak, lading, pahat, wan pakakas tukang kayu lainnya.[1] Barat janis kayu bidara sakitar 0,54-1,08. Kayu tirasnya nang bamacam lawan warna kuning kacuklatan, habang pucat atawa cuklat sampai cuklat kadap, kada talalu jalas balain matan kayu gubal. Kayu ngini kawa dikaringakan sampai bagus, tapi takana rancak sadikit pacah. Salihan pangulahan di atas, kayu bidara cucuk jua diulah gasan kunstruksi, furnitur wan lamari, pati pangamas, vanir wan kayu lapis.[3]

Bidara mahasilakan kayu bakar nang barkualitas bagus; nilai kalori matan kayu gubalnya adalah 4.900 kkal/kg. Kayu ngini bagus jua diulah harang. Ranting-rantingnya nang manjuntai nyaman ditatak wan dipanin sawagai kayu bakar.[3]

Kulit kayu wan buah bidara jua mahasilakan bahan pawarna.[2] Bahan-bahan ngini mahasilkan tanin wan pawarna cuklat kahabangan atawa kahabuan dalam banyu.[3] Di India, puhun bidara dipakai jua dalam pamaliharaan kutu lak; ranting-rantingnya nang tabungkus tahi kutu lak ngitu dipanin gasan mahasilakan sirlak (shellac).[2]

Daun bidara baisi khasiat sawagai antidepresan nang mana kandungan alkaloid wan plavonoid nang kawa manghambat gawinya mono-amin-oksidase sahingga manghambat degradasi neurotransmiter sarap pusat kaya serotonin wan katekolamin nang efeknya gasan utak manimbulakan putensi stimulasi susunan sarap pusat nang manghambat tarjadinya depresi.[6]

Pamanpaatan daun bidara nang baisi khasiat sawagai antimikroba kawa jua dimanpaatakan sawagai pangawit daging asli, nang ngini bakas gawian fenoliat wan plavonoid nang ada didalamnya wan kawa marusak dinding sel bakteri.[7]

Janis sarupa[babak | babak asal-mulanya]

Bidara rancak dihurupakan identitasnya lawan bidara cina (Ziziphus zizyphus; sinonim Z. jujuba Miller, Z. vulgaris Lamk.). Bidara nang pandudian ngini ditanam di Tiongkok bagian utara.[2]

Ziziphus spina-christi, atawa dipinandui sawagai Christ's Thorn Jujube ("bidara mahkuta duri Kristus"), tumbuh di dairah Afrika utara wan trupis lawan Asia Barat, kaya di Israel/Palestina. Diparcaya marupakan bahan maulah mahkuta duri nang diandak di kapala Yesus Kristus wayah panyaliban-Nya.[8]

Kadudukannya dalam agama Islam[babak | babak asal-mulanya]

Bidara atawa Sidr (basa Arab: (سدر) basa Inggris: Lote tree) baisi kadudukan di dalam agama Islam. Puhun ngini disambatakan di babarapa surah dalam Al-Qur'an, yaitu:

  • Sawagai Puhun bidara nang sadikit jumlahnya (sidrin qolil) (QS.34. Saba':16),
  • Sawagai Puhun bidara nang kada baduri (sidr makhdud) (QS.56. Al-Waqiah:28),
  • Sawagai Puhun bidara parbatasan dudi (sidratul muntaha) wan Puhun bidara nang diliputi (sidrata ma yaghsya) (QS.53. An-Najm: 13-16)

Puhun ngini salain disambatakan di dalam Al-Qur'an jua tadapat anjuran panggunaannya di dalam hadits. Inya dipakai dalam bamacam prusis ibadah, cuntuhnya daunnya disunnahakan gasan dipakai wayah mandi wajib gasan binian nang hanyar barasih imbah datang bulan. [8] Wayah jua mamandiakan janazah wan mahilangakan najis matan awak mayat, janazah disaranakan dimandiakan lawan banyu nang dicampur daun bidara.[9] Daun bidara takana jua dipakai dalam pruses Ruqyah gasan maubati urang nang kasurupan.

Daptar Jujuhutan[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ a b c d e K., Heyne, (1987 [i.e. 1988]). Tumbuhan berguna Indonesia. Yayasan Sarana Wana Jaya. OCLC 21826488. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n Latiff, A.M.. 1991. Ziziphus mauritiana Lamk. Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine In: Verheij, E.W.M. and Coronel, R.E. (Editors). Plant Resources of South-East Asia No. 2: Edible fruits and nuts. Pudoc, Wageningen, The Netherlands, pp. 310-312
  3. ^ a b c d e ICRAF AgroForestryTree Database. Ziziphus mauritiana Archived 2012-02-24 at the Wayback Machine. Diakses pada 27/03/2023.
  4. ^ "ISSG database - Ecology of Ziziphus mauritiana". Invasive Species Specialist Group (ISSG) - Global Invasive Species Database . Diarsipkan dari versi asli tanggal 2014-05-17. Diakses tanggal 2023-03-28.  Hapus pranala luar di parameter |publisher= (bantuan)
  5. ^ "10 Manfaat Daun Bidara, Baik untuk Rambut hingga Organ Dalam". www.doktersehat.com (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-07-15. Diakses tanggal 2023-03-27. 
  6. ^ Santosh, P; Venugopl, R; Nilakash, AS; Kunjbihari, S; Manggala, L (2011). "Antidepressant activity of methanolic extract of passiflora foetida leaves in mice". International Journal of Pharmaceutical Science. 3 (1): 112–115. 
  7. ^ Komaruddin; Miwada, MINS; Lindawati, SA (Agustus 2019). "Evaluasi kemampuan ekstrak daun bidara (Ziziphus mauritiana Lamk) sebgai pengawet alami pada daging ayam broiler". Journal of Tropical Animal Science. 7 (2): 899–910. 
  8. ^ a b Catholic Encyclopedia
  9. ^ Telah berkata Ummu 'Athiyyah: Rasulullah SAW masuk (menengok) anak perempuannya yang wafat, lalu berkata: "Mandikanlah ia tiga kali, lima kali, atau lebih --kalau kau fikir perlu-- dengan air dan bidara, dan diakhir sekali campurlah dengan kapur barus. Maka apabila selesai, beritahukanlah kepadaku." Sesudah selesai lantas kami beritahukan kepadanya. Lalu ia berikan kepada kami kainnya, sambil berkata: "Pakaikanlah kain ini di badannya." (SR. Bukhari - Muslim)