Capil ka isi

Luang hirang

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Luang hirang supermasif di dalam hinti galaksi elips super raksasa Messier 87 di konstélasi Virgo. Massanya diparkiraakan mancapai miliaran kali lipat massa Matahari, pas tahun 2016.[1] Foto ngini diambil sacara langsung oléh Event Horizon Telescope wan dirilis pas tanggal 10 April 2019.

Luang hirang (basa Inggris: black hole) yaitu bagian matan ruang waktu nang marupakan gravitasi nang panguatnya pada nang lain, cahayanya jua kada kawa bukah matan luang hirang. Téori relativitas umum mamparkiraakan bahwa parlu massa nang ganal gasan maulah sabuting luang hirang nang baandak di ruang waktu.[2][3] Di parak luang hirang ada parmukaan nang dingarani horizon paristiwa. Objék ngini disambat "hirang" maraga manyarap apa haja nang baandak baparak lawan inya wan kada kawa babulik pulang, tamasuk cahaya gin kada kawa babulik lagi.[4] téoritis, luang hirang kawa baisi ukuran saganal apa haja, mulai matan mikroskopik sampai ka ukuran alam raya nang kawa kita itihi. Téori médan kuantum dalam ruang-waktu maliuk mamparkira'akan bahwa horizon paristiwa mamancarkan radiasi diparak luang hitam lawan suhu nang tabatas. Suhu ngini babanding tabalik lawan massa luang hirang, jadinya ngalih amun handak maitihi luang hirang bamassa bintang atawa labih. Luang hirang tabagi manjadi 4: luang hirang bamassa manangah, luang hirang primordial, luang hirang bintang, wan luang hirang supermasif nang rancak banar ada di pusat sabuting galaksi.[5]

Luang hitam Schwarzschild
Simulasi linsa gravitasi ulih luang hirang, nang mandistorsi citra galaksi di latar balakang.
Awan gas tarabit oléh luang hirang di pusat Bima Sakti (pangamatan matan 2006, 2010 wan 2013 masing-masing ditampaiakan lawan warna biru, hijau wan habang).[6]

Tiuri nang mambahas adanya luang hirang pamulaannya diajukan pas abad ke-18 oléh John Michell wan Pierre-Simon Laplace, imbah ngitu dikambangakan oléh astronom Jérman bangaran Karl Schwarzschild, pas tahun 1916, lawan badasar teori relativitas umum ampun Albert Einstein, wan bamakin dikanalakan oléh Stephen William Hawking.

Istilah luang hirang mulai tarkanal haratan John Archibald Wheeler mamakainya di caramah-caramahnya pas tahun 1967. Biar sidin rancak dianggap urang banyak sabagai urang nang pamulaan mamakai istilah ngini,[7] tapi inya rancak bapadah bahwa lain inya nang pamulaan mamakai istilah luang hirang ngini.

Asal-mula luang hitam

[babak | babak asal-mulanya]

Pamulannya, bintang tabentuk lawan kundisi dimana tingkat radiasi wan gravitasinya saimbang. Haratan bintang kahabisan bahan bakar gasan manggawi fusi, tingkat radiasi nang keluar makin lamah dibandingakan lawan gaya gravitasi ka dalam. Matan situ, bintang maalami karuntuhan, wan kainanya maalami sabuting laduman supernova. Dalam laduman ngini, ada dua kamungkinan hasilnya, pacangan jadi bintang Neutron atawa pacangan jadi luang hirang.

Kamatian luang hirang

[babak | babak asal-mulanya]

Luang hirang pacangan mati malalui prosés Radiasi Hawking. Prosés ngini sadarhananya nang kaya mambungkar bagian matan luang hirang tunggal butingan. Salawas bajalannya waktu, luang hirang pacangan bahalus tarus, sampai pahabisannya maalami laduman nang ganal banar, bahkan ribuan kali ganalnya pada ladakan bom atom Hiroshima wan Nagasaki. Akan tatapi, prosés ngini rancak mamakan waktu nang lawas. Sadangkan ukuran luang hirang pasti ganal. Maka bisa jadi manusia kada kawa maitihi napa-napa matan paristiwa ngini.

Bahan acuan

[babak | babak asal-mulanya]
  1. ^ Oldham, L. J.; Auger, M. W. (March 2016). "Galaxy structure from multiple tracers - II. M87 from parsec to megaparsec scales". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 457 (1): 421–439. 
  2. ^ Wald, R. M. (1997). "Gravitational Collapse and Cosmic Censorship". Dalam Iyer, B. R.; Bhawal, B. Black Holes, Gravitational Radiation and the Universe. Springer. hlm. 69–86. 
  3. ^ Overbye, Dennis (8 June 2015). "Black Hole Hunters". NASA. Diarsipkan dari versi asli tanggal 9 June 2015. Diakses tanggal 8 June 2015. 
  4. ^ Wald 1984, hal. 299–300
  5. ^ "Black Holes, Explained". Science (dalam bahasa Inggris). 2018-09-21. Diakses tanggal 2020-09-29. 
  6. ^ "Ripped Apart by a Black Hole". ESO Press Release. Diarsipkan dari versi asli tanggal 21 July 2013. Diakses tanggal 19 July 2013. 
  7. ^ Overbye, Dennis (2008-04-14). "John A. Wheeler, Physicist Who Coined the Term 'Black Hole,' Is Dead at 96". The New York Times (dalam bahasa Inggris). ISSN 0362-4331. Diakses tanggal 2021-04-09. 

Tautan luar

[babak | babak asal-mulanya]