Kakaisaran Barunai
Kakaisaran Barunai Kasultanan Barunai
| |
|---|---|
| 1368–1888 | |
|
Bendera | |
Luas banua nang dikuasai Kakaisaran Barunai (kuning) lawan nagara-nagara nang maumpati (kuning anum) wayah tahun 1521. | |
| Satatus | Citakan:Infobox country/status text |
| Indung banua | Kota Batu Kampong Ayer Seri Begawan[1] |
| Bahasa yang umum digunakan | Malayu Barunai, Malayu Arkais, Tagalog Arkais wan Arab |
| Agama | Islam Sunni |
| Pemerintahan | Monarki absolut Islam |
| Sultan | |
• 1368–1402 | Sultan Muhammad Shah |
• 1425–1432 | Sharif Ali |
• 1485–1524 | Bolkiah |
• 1582–1598 | Muhammad Hasan |
• 1828–1852 | Omar Ali Saifuddin II |
• 1885–1906[2] | Hashim Jalilul Alam Aqamaddin |
| Sejarah | |
• Kasultanan didiriakan | 1368 |
| 1888 | |
| Mata uang | Barter, Cowrie, Piloncitos wan imbahnya Brunei pitis |
| Citakan:Infobox country/formernext | |
| Sekarang bagian dari | |
Kakaisaran Barunai atawa Kasultanan Barunai adalah Karajaan Melayu nang bardiri wayah pamulaan abad ka-7 nang baandakan di bagian utara pantai pulau Kalimantan (Borneo), Asia Tanggara. Kakaisaran ngini dikuasai ulih raja-raja Hindu Buddha nang imbahnya mamindahakan kayakinan manjadi Islam (Muslim). Marga kadada sumber lokal parihal bukti adanya Karajaan Barunai, catatan matan Cina lah nang dipakai gasan malihat riwayat bahari bamula Barunai.[3] Boni dalam naskah Cina kamungkinan marujuk ka sunyaan Borneo, wan diakui ulih pamarintah lokal sabagai Barunai. Hubungan diplomatik panambayan antara Borneo (Boni - ⁇ 泥) wan Cina dicatat dalam Taiping huanyuji (太平環宇記 - 978). Wayah masa pamarintahan Sultan Barunai ka-5, Sultan Bolkiah, Barunai jadi karajaan nang kuat wan mancakup samunyaan Borneo wan sapalih Pilipina, nang utamanya iya pulau Mindanao.
Catatan panambayan parihal Barunai ulih urang barat digawi ulih urang tumatan Bologna, Italia bangaran Ludovico di Varthema wayah tahun 1550.
Riwayat ngaran
[babak | babak asal-mulanya]Mamahami sajarah Kakaisaran Barunai pina tangalih marga kadada banyak nang dicatat dalam sumber-sumber kontemporer rahatan wayah nitu, wan kadada bukti parihal nang kayapa tagasnya. Kadada sumber lokal atawa asli nang manambah kuat bukti gasan sabarataan ini. Akibatnya, teks Mandarin hudah jadi undas gasan mambangun sajarah awal Kakaisaran Barunai.[4] Boni dalam sumber Basa Mandarin kamungkinan banar manunjuk ka Kalimantan bagian barat, tagal Poli (婆利), mungkin baandakan di Sumatra, diklaim lawan otoritas lokal gasan manyambat Barunai juwa.
Riwayat bahari
[babak | babak asal-mulanya]Riwayat sabalum kakaisaran
[babak | babak asal-mulanya]Wayah abad ka-14, Barunai tampak tunduk lawan Pulau Jawa. Naskah Jawa Nagarakretagama, nang ditulis ulih Prapanca rahatan tahun 1365, mangarani Barune sabagai nagara bawah Majapahit,[5] nang harus mambari bakti saban tahun nang banyaknya 40 kati kamper.
Kakaisaran wayah 1521
[babak | babak asal-mulanya]Rahatan tahun 1521, Kasultanan Brunei sudah baisi tugas panting dalam hubungan badagang wan pulitik lawan banua-banua di Laut Cina Salatan. Kuta dibangun di dasar laut, salain pada rumah raja wan rumah pangiran. Bahadapan rumah raja, ada benteng nang matan bata ganal lawan manaranya, balangkap lawan 56 buting mariam waja wan 6 mariam wasi.[6]
Jumlah urang wayah nitu dikira-kira ada 25.000 ikung wan rumah-rumah bubuhannya diulah matan kayu nang ditumpuk sampai tinggi. Pas pasang surut, bibinian tulakan bakapal halus gasan bakuliling di kuta batatukar barang-barang saharihari.[6]
Raja wayah itu, Raja Siripada, baumur 40 tahun wan sedikit gendut nang dilayani ulih anak bibinian mantri. Sidin baisi 10 ikung pangawal, nang manulisakan samunyaan urusan Raja di atas kulimbit kayu tipis. Urang-urang nang bakunjang ka rumah sidin, kada dibulihakan bapandir langsung lawan Raja, musti bapandir lawan tatuha nang ada badahulu. Imbahnya, hanyar urang nitu ka tatuha nang lain, atawa ka urang nang pangkatnya tatinggi di dalam karajaan. Salain nitu, papadahan pacangan disampaiakan ka gubernur nang ada di ruang nang tahalus malalui pipa nang ada di celah tawing, maka inya pacangan manarusakan ka urang nang ada di parak Raja.[6]
Ada talu cara hurmat ka Raja, yaitu:[6]
- Maangkat kadua tangan nang balikap di atas kupala
- Maangkat sabuting batis, imbahnya batis nang sabutingnya pulang, lawan juwa
- Mancium tangan Raja
Raja kada suah kaluar pada rumah, kacuali handak bagarit. Rumah Raja, diisi lawan 300 palayan lalakian nang batampai lading di atas paha. Ada hiasan sutra nang digantung di samunyaan bilik, di antara dua bilik ada tirai brokat lawan dua lalungkan nang jadi jalan pahindauan.[6]
Makanan nang disurung ka tamu, diandak dalam piring cipir matan kayu nang baukuran ganal nang isinya ada 10-12 macam makanan Cina nang diulah matan bamacam daging binatang (daging sapi, hayam haraguan, unggas, merak, wan lainnya) wan bamacam-macam iwak. Sabarataan tamu musti duduk basila batikar daun. Salain nitu juwa disurungi minuman nang diulah matan beras bamalam, nasi, wan puluran matan gula.[6]
Cungulnya kakaisaran
[babak | babak asal-mulanya]Bubuhan Portugis cungul imbah runtuhnya Malaka, bubuhan panjaja Portugis bajaja apik-apik lawan Barunai matan tahun 1530 nang manggambarakan indung banua Barunai wayah nitu dikulilingi lawan tawing matan batu.[7][8]
Rahatan pamarintahan Bolkiah, Sultan ka lima, kekaisaran mandapatakan kakuasaan atas wilayah pasisir barat laut Kalimantan (wayahini Barunai, Sarawak wan Sabah) wan sampai ka Seludong (wayahini Manila), Kapulauan Sulu tamasuk bagian matan pulau Mindanao.[9][10][11][12][13][14][15] Wayah abad ka-16, pangaruh Kakaisaran Barunai sampai ka delta Sungai Kapuas di Kalimantan Barat.
Kasultanan Sambas di Kalimantan Barat wan Kasultanan Sulu di Filipina Selatan sacara khusus manambangakan hubungan dinasti lawan kulawarga Kakaisaran Barunai. Sultan Melayu lainnya matan Pontianak, Samarinda sampai Banjarmasin, manggawi Sultan Barunai sabagai pamimpin buhannya. Sifat asli hubungan Barunai lawan Sultanat Melayu lainnya di pasisir Kalimantan wan kapulauan Sulu masih jadi bahan kajian, apakah itu nagara bawahan, aliansi, atawa hanya hubungan seremonial. Pamarintahan daerah lain jua mangarajokan pangaruhnya atas Kasultanan ini. Kasultanan Banjar (kini Banjarmasin) misalnya, jua berada di bawah pengaruh Kasultanan Demak di Jawa.
Mundurnya kakaisaran Barunai
[babak | babak asal-mulanya]Pado akhir abaik ka-17, Barunai masuak masa kemunduran nan disababkan dek perselisihan internal tantang suksesi karajaan, ekspansi kolonial kakuatan Eropa, jo pembajakan.[16]Kakaisaran Barunai kehilangan sebagian besar wilayahnya Marga datangnya kakaisaran barat nang kaya Spanyol di Filipina, Belanda di Kalimantan Selatan wan Inggris di Labuhan, Sarawak, wan Kalimantan Utara. Hingga tahun 1725, banyak jalur dagang Barunai sudah diambil alih oleh Kasultanan Sulu.[17]
Pado taun 1888, Sultan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin sasudah tu mamintak kapado Britania untuak manundaan panampangan labiah lanjut.[18] Tahun itu jua Britania Raya manandatangani "Perjanjian Perlindungan" dan mamakai Kakaisaran Barunai sabagai protektorat Britania Raya.[19] Hingga tahun 1984, wayah ngitu Kakaisaran Barunai mandapek kamardikaan.[20][21]
Pamarintahan
[babak | babak asal-mulanya]Kakaisaran dibagi manjadi talu sistem tanah tradisional nang dikenal sabagai Karajaan (Properti Mahkota), Kurina (properti resmi) wan Tulin (properta pribadi turun temurun).[22]
Jujuhutan
[babak | babak asal-mulanya]- ↑ Hussainmiya 2010, hlm. 67.
- ↑ Yunos 2008.
- ↑ Jamil Al-Sufri, Tarsilah Brunei: The Early History of Brunei up to 1432 AD (Bandar Seri Begawan: Brunei History Centre, 2000)
- ↑ Mohd. Jamil Al-Sufri, Pehin Orang Kaya Amar Diraja Dato Seri Utama Haji Awang (2000). Tarsilah Brunei : the early history of Brunei up to 1432 AD. Mohd. Amin Hassan, Belia dan Sukan Brunei. Kementerian Kebudayaan (edisi ke-English ed). Brunei Darussalam: Brunei History Centre, Ministry of Culture, Youth and Sports. ISBN 99917-34-03-1. OCLC 61282373.
- ↑ Suyatno 2008.
- 1 2 3 4 5 6 King, Victor T (2013). Kalimantan tempo doeloe. Depok: Komunitas Bambu. ISBN 978-602-9402-33-9.
- ↑ The Cambridge history of Islam. P. M. Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis. Cambridge [England]. 1970. ISBN 0-521-07567-X. OCLC 107078.
- ↑ Lach, Donald F. ([1965]-<c1993>). Asia in the making of Europe. Edwin J. Van Kley. Chicago. ISBN 0-226-46733-3. OCLC 295911.
- ↑ Saunders, Graham E. (2002). A history of Brunei (edisi ke-Second edition). London. ISBN 978-1-315-02957-3. OCLC 868979177.
- ↑ South-East Asia : languages and literatures : a select guide. Patricia M. Herbert, Anthony Crothers Milner. Honolulu: University of Hawaii Press. 1989. ISBN 0-8248-1267-0. OCLC 19512831.
- ↑ [editors, David lea, Colette Milward ; assistant editor, Annamarie Rowe (2001). A political chronology of South-East Asia and Oceania (edisi ke-1st ed). London: Europa Publications. ISBN 1-85743-117-0. OCLC 47727290.
- ↑ Hicks, Nigel (2007). The Philippines (edisi ke-3rd ed). London: New Holland. ISBN 978-1-84537-662-8. OCLC 877701714.
- ↑ A short history of South-East Asia. Peter Church (edisi ke-5th ed). Singapore: John Wiley & Sons (Asia). 2009. ISBN 978-1-118-35040-9. OCLC 779166468.
- ↑ The Far East and Australasia 2003 (edisi ke-34th ed). London: Europa. 2002. ISBN 1-85743-133-2. OCLC 59468141.
- ↑ Harun Abdul Majid (2007). Rebellion in Brunei : the 1962 revolt, imperialism, confrontation and oil. London: I.B. Tauris. ISBN 978-1-4356-1589-2. OCLC 184753002.
- ↑ "World Factbook, 1989". ICPSR Data Holdings. 1990-10-16. Diakses tanggal 2021-04-07.
- ↑ Vienne, Marie-Sybille de (2015). Brunei : from the age of commerce to the 21st century. Aemilia Lanyer. Singapore: NUS Press in association with IRASEC. ISBN 978-9971-69-869-0. OCLC 963624121.
- ↑ World Atlas 2017.
- ↑ "World Factbook, 1989". ICPSR Data Holdings. 1990-10-16. Diakses tanggal 2021-04-07.
- ↑ Harun Abdul Majid (2007). Rebellion in Brunei : the 1962 revolt, imperialism, confrontation and oil. London: I.B. Tauris. ISBN 978-1-4356-1589-2. OCLC 184753002.
- ↑ Sidhu, Jatswan S. (2010). Historical dictionary of Brunei Darussalam. Ranjit Singh (edisi ke-2nd ed). Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5980-7. OCLC 237880032.
- ↑ McArthur, M. S. H. (1987). Report on Brunei in 1904. A. V. M. Horton. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies, Center for Southeast Asian Studies. ISBN 0-89680-135-7. OCLC 15629773.