Lubang hirang

Tumatan Wikipidia Banjar, kindai pangatahuan
Lubang hirang supermasif di dalam hinti galaksi elips super raksasa Messier 87 di konstélasi Virgo. Massanya diparkiraakan mancapai miliaran kali lipat massa Matahari, pas tahun 2016.[1] Foto ngini diambil sacara langsung oléh Event Horizon Telescope wan dirilis pas tanggal 10 April 2019.

Lubang hirang (basa Inggris: black hole) adalah bagian matan ruang waktu nang marupakan gravitasi nang takuat pada nang lain, cahaya gin kada kawa bukah matan lubang hirang. Téori relativitas umum mamparkiraakan bahwa parlu massa nang ganal gasan maulah sabuting lubang hirang nang ba'andak di ruang waktu.[2][3] Di parak lubang hirang ada parmukaan nang dingarani horizon paristiwa. Objék ngini disambat "hirang" maraga manyarap apa haja nang baandak baparak lawan inya wan kada kawa babulik pulang, tamasuk cahaya gin kada kawa babulik lagi.[4] téoritis, lubang hirang kawa baisi ukuran saganal apa haja, mulai matan mikroskopik sampai ka ukuran alam raya nang kawa kita itihi. Téori médan kuantum dalam ruang-waktu maliuk mamparkira'akan bahwa horizon paristiwa mamancarkan radiasi diparak lubang hitam lawan suhu nang tabatas. Suhu ngini babanding tabalik lawan massa lubang hirang, jadinya ngalih amun handak maitihi lubang hirang bamassa bintang atawa labih. Lubang hirang tabagi manjadi 4: lubang hirang bamassa manangah, lubang hirang primordial, lubang hirang bintang, wan lubang hirang supermasif nang rancak banar ada di pusat sabuting galaksi.[5]

Lubang hitam Schwarzschild
Simulasi linsa gravitasi ulih lubang hirang, nang mandistorsi citra galaksi di latar balakang.
Awan gas tarabit oléh lubang hirang di pusat Bima Sakti (pangamatan matan 2006, 2010 wan 2013 masing-masing ditampaiakan lawan warna biru, hijau wan habang).[6]

Sajarah[babak | babak asal-mulanya]

Tiuri nang mambahas adanya lubang hirang pamulaannya diajukan pas abad ke-18 oléh John Michell wan Pierre-Simon Laplace, imbah ngitu dikambangakan oléh astronom Jérman bangaran Karl Schwarzschild, pas tahun 1916, lawan badasar teori relativitas umum ampun Albert Einstein, wan bamakin dikanalakan oléh Stephen William Hawking.

Istilah lubang hirang mulai tarkanal haratan John Archibald Wheeler mamakainya di caramah-caramahnya pas tahun 1967. Biar sidin rancak dianggap urang banyak sabagai urang nang pamulaan mamakai istilah ngini,[7] tapi inya rancak bapadah bahwa lain inya nang pamulaan mamakai istilah lubang hirang ngini.

Asal-mula lubang hitam[babak | babak asal-mulanya]

Pamulannya, bintang tabentuk lawan kundisi dimana tingkat radiasi wan gravitasinya saimbang. Haratan bintang kahabisan bahan bakar gasan manggawi fusi, tingkat radiasi nang keluar makin lamah dibandingakan lawan gaya gravitasi ka dalam. Matan situ, bintang maalami karuntuhan, wan kainanya maalami sabuting laduman supernova. Dalam laduman ngini, ada dua kamungkinan hasilnya, pacangan jadi bintang Neutron atawa pacangan jadi lubang hirang.

Kamatian lubang hirang[babak | babak asal-mulanya]

Lubang hirang pacangan mati malalui prosés Radiasi Hawking. Prosés ngini sadarhananya nang kaya mambungkar bagian matan lubang hirang tunggal butingan. Salawas bajalannya waktu, lubang hirang pacangan bahalus tarus, sampai pahabisannya maalami laduman nang ganal banar, bahkan ribuan kali ganalnya pada ladakan bom atom Hiroshima wan Nagasaki. Akan tatapi, prosés ngini rancak mamakan waktu nang lawas. Sadangkan ukuran lubang hirang pasti ganal. Maka bisa jadi manusia kada kawa maitihi napa-napa matan paristiwa ngini.

Lihati Jua[babak | babak asal-mulanya]

Catatan Batis[babak | babak asal-mulanya]

  1. ^ Oldham, L. J.; Auger, M. W. (March 2016). "Galaxy structure from multiple tracers - II. M87 from parsec to megaparsec scales". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 457 (1): 421–439. 
  2. ^ Wald, R. M. (1997). "Gravitational Collapse and Cosmic Censorship". Dalam Iyer, B. R.; Bhawal, B. Black Holes, Gravitational Radiation and the Universe. Springer. hlm. 69–86. 
  3. ^ Overbye, Dennis (8 June 2015). "Black Hole Hunters". NASA. Diarsipkan dari versi asli tanggal 9 June 2015. Diakses tanggal 8 June 2015. 
  4. ^ Wald 1984, hal. 299–300
  5. ^ "Black Holes, Explained". Science (dalam bahasa Inggris). 2018-09-21. Diakses tanggal 2020-09-29. 
  6. ^ "Ripped Apart by a Black Hole". ESO Press Release. Diarsipkan dari versi asli tanggal 21 July 2013. Diakses tanggal 19 July 2013. 
  7. ^ Overbye, Dennis (2008-04-14). "John A. Wheeler, Physicist Who Coined the Term 'Black Hole,' Is Dead at 96". The New York Times (dalam bahasa Inggris). ISSN 0362-4331. Diakses tanggal 2021-04-09. 

Pranala luar[babak | babak asal-mulanya]